İstəmək felinin mənası Azərbaycan dilinin zəngin leksikası kontekstində daha geniş və dərin təhlil tələb edir. Sadəcə "arzu etmək" və ya "ürəyindən keçirmək" kimi qısa ifadələrlə məhdudlaşmaq onun bütün çalarlarını əhatə etmir. İstəmək, insanın daxili aləmində baş verən mürəkkəb bir prosesi əks etdirir; bu, sadə bir arzu deyil, həm də əzmkarlıq, həvəs, ehtiyac və ya hətta məcburiyyət hissi ilə müşayiət oluna bilər.
Birinci mənada, istəmək, həqiqətən də, bir şeyə can atmağı, onu ürəkdən arzulamağı, fikirlərin öz mərkəzində yerləşdirməyi ifadə edir. Bu istək passiv bir arzu olmaqdan daha çox, aktiv bir niyyət, qəsd və ya hədəf qoymaq deməkdir. Məsələn, "Yeni bir ev istəmək" deyəndə, sadəcə bir evə sahib olmaq arzusundan daha çox, bunun üçün müəyyən addımlar atmaq, səy göstərmək əzmindən danışırıq.
İkinci bir mənada, istəmək, bir şeyə ehtiyac duymağı da bildirə bilər. Bu ehtiyac fiziki, emosional və ya psixoloji ola bilər. "Su istəmək" deyəndə, susuzluq hissindən, fiziki bir ehtiyaca istinad edirik. "Dostluq istəmək" deyəndə isə, emosional bir ehtiyaca, yaxınlığa və dəstəyə olan ehtiyaca işarə edirik.
Üçüncü bir mənada isə, istəmək, bir şeyi əldə etmək üçün göstərilən səy, əzmkarlıq və inadkarlığı da özündə əks etdirə bilər. Bu halda, istəmək, sadə bir arzu deyil, həm də əzmkar bir niyyət deməkdir. Məsələn, "Uğur istəmək" deyəndə, sadəcə uğura can atmaq yox, həm də onun üçün çalışmaq, əziyyət çəkmək, səbr etmək əzmindən danışırıq. Beləliklə, istəmək, yalnız bir hissi deyil, həm də bir hərəkətə, bir əmələ təkan verən güclü bir motivdir.
Nəhayət, istəmək, həm də əmr, xahiş və ya tələb ifadə edə bilər. Bu halda, istəmək, bir az daha sərt və qətiyyətli bir ton alır. Məsələn, "Sən məndən bunu istəmək hüququna malik deyilsən!" cümləsində, istəmək daha çox bir tələb və ya əmr kimi səslənir.
Yekun olaraq, "istəmək" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq çoxşaxəli və mürəkkəbdir. Sadə bir arzudan daha çox, daxili bir ehtiyacı, əzmi, hədəfi və ya hətta tələbi ifadə edən bir feldir.