İSTİSNA (ər. istisna) sözü, ümumi qayda və ya qanunauyğunluqdan kənarda qalma, ayrılma və ya xaric edilmə mənasını ifadə edir. Bu, bir qrupun, hadisənin və ya obyektin ümumi xüsusiyyətlərindən fərqlənməsini, onlardan ayrılmasını bildirir. İstisna, müəyyən bir qaydanın, prinsipin və ya standartın tətbiq olunmaması vəziyyətini ifadə edərək, həmin qaydanın əhatə dairəsindən çıxarılan elementi və ya elementi göstərir. Beləliklə, istisna, normal vəziyyətin pozulması, fərqlənmə və ya müstəsna olma halıdır.
İstisna termini elmi araşdırmalarda, hüquqda, statistika və günlük danışıq dilində geniş istifadə olunur. Məsələn, elmdə bir çox hadisə ümumi qanuna tabe olsa da, həmin qanundan kənarda qalan hallar istisna adlanır. Hüquqda isə istisnalar qanunların tətbiq dairəsini məhdudlaşdıra bilər, yəni qanunun ümumi əhatə dairəsindən müəyyən şərtlər, vəziyyətlər çıxarıla bilər. Statistika isə istisnaları ümumi tendensiyanı dəqiqləşdirmək üçün analiz edir.
İstisna anlayışının bir neçə aspekti vardır: Birincisi, istisna etmək, yəni ümumi qaydadan bir şeyi məqsədli şəkildə xaric etmək hərəkətidir. İkincisi, istisna təşkil etmək, özü-özlüyündə ümumi qaydadan kənarda qalmaq deməkdir. Üçüncüsü, istisna olmaq şərti ilə ifadəsi, müəyyən bir şərti nəzərə alaraq qaydanın tətbiqinin məhdudlaşdırılmasını ifadə edir. Bununla belə, hər üç halda da istisnanın əsas mahiyyəti ümumi qaydadan ayrılma, fərqlənmədir.
Qısacası, istisna, şərtsiz, qeyd-şərtsiz qəbul edilən qaydalardan, normalardan, standartlardan yayınma, müstəsna olma, fərqli olma vəziyyətidir. Bu anlayışın dəqiq mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər, lakin əsas mahiyyət hər zaman eyni qalır: ümumi qaydadan sapma.