Müstəsna (ər. استثناء - istiṯnā' "istisna etmək, xaric etmək" mənasından) sifəti bir hadisənin, şəxsin və ya əşyanın ümumi qayda və normalardan, qəbul edilmiş standartlardan kənarda, fərqli və istisna xarakteri daşıdığını bildirir. Bu fərqlilik müsbət və ya mənfi bir kontekstdə ola bilər. "Müstəsna" sözü, mövzunun digərlərindən fərqlənməsini, onlardan ayrılığını və ya seçilməsini ifadə edir.
Mənasının incəliklərini açıqlamaq üçün müxtəlif nümunələrə baxmaq faydalıdır:
1. İstisna halını ifadə etmək: "Müstəsna hallarda iş saatları uzadıla bilər." Bu cümlədə "müstəsna" sözü, adətən tətbiq olunan qaydanın (iş saatlarının müəyyən bir müddətə məhdudlaşması) istisnasını göstərir. Yəni, normal vəziyyətdə iş saatları müəyyən olsa da, xüsusi bir vəziyyətdə (məsələn, təcili bir iş) uzadıla bilər.
2. Seçilməli, nadir və qiymətli olanı ifadə etmək: "O, müstəsna bir istedada malikdir." Bu cümlədə "müstəsna" sözü, şəxsin istedadının adi və orta səviyyədən yüksək olduğunu, digərlərindən fərqləndiyini və seçilməli olduğunu göstərir. Beləliklə, müsbət bir mənada işlənir.
3. Qanunvericilikdə istifadəsi: "Müstəsna qanunlar" ifadəsi, ümumi qanunvericilikdən kənarda, xüsusi hallara tətbiq olunan qanunları ifadə edir. Bu qanunlar adətən müəyyən bir qrup və ya hadisə üçün xüsusi olaraq qəbul edilir.
Qısaca: "Müstəsna" sözü, ümumi qaydalardan, standartlardan və ya gözləntilərdən kənarda olan hər şeyi ifadə edir. Bu kənarda olma müsbət, mənfi və ya neytral məna daşıya bilər. Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və sözün işləndiyi cümlənin mənasını dəqiqləşdirmək üçün vacibdir.