izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Karbon (C), latınca "carbo" – kömür sözündən götürülmüşdür və təbiətdə geniş yayılmış, həyat üçün əsas element olan bir kimyəvi elementdir. Dövri sistemin IV qrupunda, 6-cı element olaraq yerləşir. Onun unikallığı isə, digər elementlərlə müxtəlif növ və quruluşlarda birləşmələr əmələ gətirə bilmə qabiliyyətindədir. Bu, karbonun üzvi kimyanın əsasını təşkil etməsinə səbəb olur; demək olar ki, bütün canlı orqanizmlərin tərkibində karbon əsas tərkib hissəsidir.

Karbonun dörd valentliyi sayəsində, uzun və mürəkkəb zəncirlər, həmçinin halqalar əmələ gətirərək, saysız-hesabsız üzvi birləşmələr yarada bilir. Bu birləşmələrin müxtəlifliyi həyatın mövcudluğu üçün vacib olan zülallar, karbohidratlar, yağlar və nuklein turşularının əmələ gəlməsini təmin edir. Sadə karbon birləşmələri olan metan (CH₄), etan (C₂H₆) və s. qaz halında, qrafıt və almaz kimi daha mürəkkəb birləşmələri isə bərk halda olur. Onların fiziki və kimyəvi xassələri də çox müxtəlifdir – almazın sərtliyi ilə qrafitin yumşaqlığı bunun bariz nümunəsidir.

Karbonun izotopları da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bunlardan ən məşhuru, radioaktiv karbon-14 (¹⁴C) dur. Onun yarım parçalanma dövrü 5730 ildir və arxeoloji tapıntılarının yaşını təyin etmək üçün radiokarbon analizində geniş istifadə olunur. Karbon-12 (¹²C) isə ən çox yayılmış və sabit izotopdur.

Qısacası, karbon həyatın əsas daşı olan, özünün müxtəlif formaları və birləşmələri ilə təbiətin ən mühüm elementlərindən biridir. Onun rolu canlıların quruluşundan tutmuş, yer qabığının tərkibinə qədər çox genişdir və elm adamlarını hələ də özünün sirrləri ilə heyrətləndirir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz