Qazıxana (ər. qazi + fars. xanə) – tarixi mənbələrdə şəriət məhkəməsini, qazının (şəriət hakiminin) işlədiyi yeri bildirən bir termindir. Sadəcə "qazının evi" kimi tərcümə edilməkdən daha çox məna kəsb edir. Qazıxana, özündə mühakimə prosesinin, hüquqi mübahisələrin həllinin və şəriət qaydalarının tətbiqinin mərkəzini təmsil edirdi.
Orta əsrlər Azərbaycanında və İslam dünyasının digər bölgələrində qazıxanalar, ədalət sisteminin mühüm bir parçası idi. Burada müxtəlif dini və dünyəvi məsələlər, miras, ailə, ticarət və cinayət işləri kimi mübahisələr qazı tərəfindən İslam şəriətinə əsasən həll edilirdi. Qazıxanaların fəaliyyəti, cəmiyyətin sosial-hüquqi həyatında böyük rol oynayırdı və qanunların icrasında əsas rol oynayan institusiya idi. Həmin dövrün ədəbiyyatında və yazılı mənbələrində qazıxanalar haqqında müxtəlif məlumatlar tapmaq mümkündür.
Məsələn, verilən nümunədəki cümlə ("Əgər siz istəyirsiz, mən bu saat özüm gedim qazıxanaya") qazıxananın şəriət məhkəməsi kimi fəaliyyətini və insanların hüquqi problemləri ilə bağlı ora müraciət etməsini göstərir. Bu, qazıxananın sadə bir bina deyil, ədalətin təmin olunduğu, cəmiyyətin qanun və ədalətə olan ehtiyacını ödəyən bir institut olduğunu vurğulayır.
Beləliklə, qazıxana sadə bir yer adı deyil, tarixin və hüququn öyrənilməsi üçün əhəmiyyətli bir anlayışdır. O, orta əsrlərdə ictimai həyatın təşkili, ədalət sistemi və dini təsisatlar haqqında daha dərin anlayış qazanmağımıza imkan verir.