Qeyri-mütənasib sifəti, ərəb dilindən ("غير متناسب" - ğeyr-mütənāsib) gəlmiş olub, "mütənasib olmayan" mənasını verir. Bu, sadəcə olaraq iki və ya daha çox şeyin bir-biri ilə uyğunsuzluğunu ifadə etməkdən daha çoxdur. Qeyri-mütənasiblik, aralarında müəyyən bir nisbətin, tarazlığın, uyğunluğun olmamasını, hətta bəzən ziddiyyət təşkil etməsini göstərir.
Mütənasibliyin əksi olan qeyri-mütənasiblik müxtəlif sahələrdə özünü göstərə bilər. Məsələn, iki obyektin ölçüləri qeyri-mütənasib ola bilər (məs., çox böyük baş və kiçik bədən). Bir insanın davranışı ilə sözləri arasındakı uyğunsuzluq da qeyri-mütənasiblik nümunəsidir. Həmçinin, bir sistemdəki elementlərin bir-biri ilə olan əlaqəsindəki qeyri-bərabərlik, qeyri-simmetriya və ya proportsional olmaması da qeyri-mütənasibliyin təzahürüdür. Bəzən iqtisadi göstəricilərdə, sosial quruluşlarda və ya hətta təbiətdə rast gəlinən qeyri-bərabərliklər də qeyri-mütənasibliyin geniş mənada təcəssümüdür.
Qeyri-mütənasibliyin təsviri, konkret kontekstdən asılı olaraq, həm estetik baxımdan xoşagəlməzlik (məs., memarlıqda uyğunsuzluq), həm də funksional problemlər (məs., mühəndislikdə hesablamalardakı səhv) yarada bilər. Bədii əsərlərdə isə qeyri-mütənasibliyin qəsdən istifadəsi fərqli bir əhvali-ruhiyyə yaratmaq, fikir vurğulamaq və ya oxucuda/tamaşaçıda müəyyən bir təsir bağışlamaq üçün vasitə kimi istifadə oluna bilər. Beləliklə, qeyri-mütənasibliyin mənası və onun qəbulu hər zaman subyektiv ola bilər.
Qısacası, "qeyri-mütənasib" sadəcə bir əks söz deyil, həm də dərin mənalar ehtiva edən, müxtəlif təfsirlərə malik bir termindir. Onun mahiyyəti kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, həmişə bir uyğunsuzluq, tarazsızlıq və ya nisbətin pozulmasını ifadə edir.