Qərəz (ər. قَـرَض) sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir. Ən geniş mənası "məqsəd, niyyət, məram"dır. Yəni bir hərəkətin, əməlin arxasında duran əsas səbəb, istək və ya plan. Qərəz, sadəcə bir niyyəti deyil, həm də bu niyyətə çatmaq üçün düşünülmüş bir planı və ya strateji yanaşmanı əhatə edə bilər.
Misal olaraq, verilən cümlədə ("…Bu qələçələri təmir etməkdən qərəz bu idi ki, taifeyi-Xəzər Dərbəndə qələbə və təsəllüt edə bilməsinlər") qələçələrin təmiri, Xəzər tayfasının Dərbəndə hücum etməsinin qarşısını almaq məqsədini daşıyır. Bu, aydın bir qərəzdir – müdafiə və qorunma. Beləliklə, qərəz burada konkret bir hərəkətin (təmir) arxasındakı əsas məramı (müdafiə) ifadə edir.
Qərəzin daha incə bir mənası da vardır: bir işə başlamaqda, bir hərəkət etməkdə gizli və ya aşkar şəkildə əsas götürülən motiv və ya səbəb. Bu mənada, qərəz həm müsbət, həm də mənfi ola bilər. Məsələn, birinin yaxşılıq etməkdəki qərəzi, sadəcə yaxşılıq etmək istəyi ola bilər, ancaq digərinin yaxşılıq etməkdəki qərəzi, əvəzində bir şey əldə etmək niyyəti ola bilər. Bu ikinci halda, qərəz, gizli bir məqsəd kimi başa düşülür.
Tarixi və ədəbi mənbələrdə qərəz sözü tez-tez siyasi və hərbi kontekstlərdə işlənir. Belə ki, hər hansı bir dövlət siyasətinin, hərbi əməliyyatın əsasında duran məqsəd və ya niyyət qərəz kimi ifadə olunur. Bu səbəbdən, qərəz sözünün dəqiq mənasını anlamaq üçün həmin sözün işləndiyi kontekstin nəzərə alınması çox əhəmiyyətlidir.