Qəzavat (ərəbcə قَزَوَة - qazava) termini, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəcə "islam dinindən olmayan xalqlarla din uğrunda aparılan müharibə; cihad" kimi izah olunsa da, daha geniş və dəqiq bir şəkildə anlaşıla bilər. Termin, İslam tarixində müəyyən bir kontekstdə istifadə edilən və "cihad" anlayışından fərqlənən bir məna daşıyır.
Əslində, "qəzavat" sözü, din uğrunda aparılan hər bir müharibəni deyil, daha çox peyğəmbər (s.ə.s) və ya xəlifələrin rəhbərliyi altında, müəyyən bir hərbi əməliyyatı ifadə edir. Bu əməliyyatlar, İslam ordusunun düşmən ərazisinə hücumu, qənimət əldə edilməsi və ya İslamın yayılması məqsədilə aparılırdı. Beləliklə, qəzavat, cihadın daha konkret və praktik bir tətbiqi kimi nəzərdən keçirilə bilər.
Cihad, daha geniş bir anlayış olaraq, "islami dəyərlər uğrunda səy göstərmək" kimi izah edilir və bu səy həm hərbi, həm də qeyri-hərbi üsullarla həyata keçirilə bilər. Qəzavat isə, əsasən, hərbi səyləri, konkret hərbi əməliyyatları özündə ehtiva edir. Məsələn, Peyğəmbər (s.ə.s) dövründəki Bədr, Uhud, Hendek döyüşləri "qəzavat" kimi adlandırılır. Bu döyüşlərin hər biri müəyyən bir məqsəd, strateji əhəmiyyət, iştirakçı sayı və nəticəsi ilə fərqlənirdi.
Qəzavat anlayışını daha yaxşı başa düşmək üçün, İslam tarixinin siyasi və hərbi kontekstini nəzərə almaq vacibdir. Qəzavatlar, yalnızca dinin yayılması ilə yanaşı, həm də siyasi gücün artırılması, ərazilərin genişləndirilməsi və iqtisadi mənfəət əldə edilməsi kimi amillərlə bağlı idi. Bu baxımdan, qəzavatları sadəcə "din müharibəsi" kimi təqdim etmək, tarixi reallığı tam əks etdirmir.