Qırım-qırtı (sif., dan.) sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında qırıq, parçalanmış, dağılmış əşya və ya maddələrin ümumi vəziyyətini ifadə edən təsviri bir ifadədir. Sadəcə "qırıq" və ya "qırıntı" sözlərinin sinonimi olmaqdan kənara çıxaraq, daha çox dağılmış, səpələnmiş, nizamsız bir vəziyyəti əks etdirir.
Bu söz, həm konkret, həm də məcazi mənada işlədilə bilər. Konkret mənada, qırıq qablar, sınmış əşyalar, dağılmış tikinti materialları, tökülmüş qırıntıları təsvir etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, "Yerə qırım-qırtı səpələnmiş şüşə parçaları vardı" cümləsindəki "qırım-qırtı", şüşələrin yalnız qırıq olmasını deyil, həm də səpələnmiş, nizamsız bir vəziyyətdə olmasını vurğulayır.
Məcazi mənada isə, "qırım-qırtı" sözü, dağılmış bir vəziyyəti, nəzarətdən çıxmış vəziyyəti, nizamsızlığı və ya tamamilə parçalanmış bir sistemi ifadə edə bilər. Məsələn, "Planlar qırım-qırtıya çevrildi" cümləsində planların tamamilə məhv olduğunu, hər hansı bir quruluşunun qalmadığını ifadə edir. Bu mənada, söz daha çox ümidsizlik və məğlubiyyəti ifadə edir.
Qırım-qırtı sözünün ədəbiyyatda da istifadəsi genişdir. Yazıçılar bu sözü, təsvirləri daha canlı və obrazlı etmək, oxucunun qavramasını asanlaşdırmaq üçün səmərəli şəkildə istifadə edirlər. Sözün emosional yüklənməsi onu digər sinonimlərindən fərqləndirir və daha güclü təsir bağışlayır.
Nəticədə, "qırım-qırtı" sözü, sadə bir sinonim olmaqdan kənara çıxaraq, Azərbaycan dilinin ifadə imkanlarını genişləndirən, zəngin və çoxmənalı bir leksik vahiddir.