Qıyılmaq felinin əsas mənası "yığılmaq, yarı yumulmaq"dır. Lakin bu sadə izah, sözün ifadə etdiyi incəlikləri tam əks etdirmir. Qıyılmaq, sadəcə gözün tam yumulması deyil, daha çox bir ifadə, bir hissin əks olunmasıdır. Göz qapaqlarının yüngülcə, yarı şəkildə yumulması ilə ifadə olunan bu hərəkət, çox zaman müəyyən bir duyğunu, əhval-ruhiyyəni bildirir.
Məsələn, "təbəssümdən onun gözləri qıyıldı" cümləsində qıyıq göz, sadəcə gözün fiziki vəziyyətini deyil, şadlıq, məmnuniyyət, xoşməramlıq kimi müsbət duyğuları ifadə edir. Gözlər tam yumulmayıb, ancaq incə bir təbəssümlə birlikdə bu duyğuları daha da gücləndirir. Bu halda, "qıyılmaq" sözü sadəcə "yığılmaq"dan daha artıq mahiyyətdədir.
Digər bir nümunədə isə, "Molla Qurbanəlinin xırda gözləri qıyıldı" cümləsində, qıyıq göz, bəlkə də şübhə, təəccüb və ya hiyləgərliyi ifadə edir. Yəni, qıyılmanın mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir. Bu da sözün ifadə imkanlarının genişliyini göstərir.
Beləliklə, "qıyılmaq" sözünün mənasını sadəcə "yığılmaq, yarı yumulmaq" kimi izah etmək kifayət deyil. Bu söz, həm fiziki hərəkəti, həm də onun arxasında gizlənən mürəkkəb duyğu və ifadələri əks etdirən zəngin bir leksik vahiddir. Onun mənasını tam dərk etmək üçün hər bir konkret istifadəni kontekstdə nəzərə almaq vacibdir.