Qıymaq sözü, Azərbaycan dilində əsasən gözlərlə bağlı bir hərəkəti ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "gözlərini qıymaq – gözlərini yarım yumaraq və kirpiklərini qısaraq baxmaq" kimi izah olunsa da, bu hərəkətin arxasında daha çox məna və nüans gizlənir.
Gözləri qıymaq, sadəcə fiziki bir hərəkət deyil, eyni zamanda, müxtəlif duyğu və niyyətləri ifadə edə bilər. Məsələn, kimsə güclü işığa baxarkən, ya da yuxulu olanda gözlərini qıyır. Bu halda, qıymaq hərəkəti qorunma və ya yorğunluğu ifadə edir.
Ancaq bəzən qıymaq, daha mürəkkəb emosional və ya psixoloji mənalar daşıyır. Şübhə ilə, təəccüblə, ya da bir az da olsa kinayə ilə baxdıqda, göz qıymaq hərəkəti daha aydın şəkildə hiss olunur. Bu zaman göz qısqacı yaradılan dar yarıqdan, baxışın arxasında gizlənən duyğu daha da güclü şəkildə özünü göstərir. Belə hallarda qıymaq, sözsüz də olsa, qarşı tərəfə bir mesaj ötürür.
Misal olaraq, Kərim babanın iri, sallaq dodaqlarını geniş-geniş açaraq gözlərini daha da qıydığı ifadəsində, Kərim babanın həm təəccübünü, həm də ehtimal ki, bir az da şübhəsini hiss etmək mümkündür. Yəni, sadəcə bir fiziki hərəkət olaraq deyil, daha geniş bir kontekstdə, ifadənin ümumi mənasına töhfə verən bir element olaraq qıymaq hərəkətini qəbul etmək daha doğru olardı.
Nəticə olaraq, qıymaq hərəkətinin mənası, kontekstdən asılı olaraq dəyişir və sadəcə lüğətlərdəki qısa izahdan daha geniş və çoxşaxəlidir. Bu hərəkət həm fiziki bir hadisə, həm də mürəkkəb duyğu və niyyətləri ifadə edən bir ünsiyyət vasitəsidir.