Qızğınlıq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında bir çox mənaları özündə ehtiva edən, çoxşaxəli bir anlayışı ifadə edir. Əsasən, yüksək temperatur və ya şiddətli duyğu vəziyyətini bildirir.
Birinci mənası, fiziki bir hadisə ilə bağlıdır: yüksək temperaturda olan bir cismin vəziyyəti. Məsələn, "dəmirin qızğınlığı" ifadəsi, dəmirin ərimə nöqtəsinə yaxın və ya ərimə nöqtəsində olan halını, yüksək temperaturda olması səbəbiylə özündə saxladığı enerjini ifadə edir. Günəşin qızğınlığı da eyni şəkildə, Günəşin səthinin və onun tərəfindən yayılan enerjinin yüksək temperaturunu bildirir. Bu mənada, qızğınlıq, obyektiv və ölçülə bilən bir fiziki keyfiyyətdir.
Lakin qızğınlıq sözü daha çox metaforik mənada, insanın duyğu və emosional halını ifadə etmək üçün işlədilir. Verilən nümunədə olduğu kimi, "böyük bir ürək qızğınlığı" ifadəsi, şiddətli, həyəcanlı, coşğun bir sevgi və ya ehtiras hissinin təcəssümüdür. Bu halda, qızğınlıq, daxili bir enerjinin, tutqun bir ehtirasın, nəzarətdən çıxa biləcək qədər güclü bir duyğunun ifadəsidir. Beləliklə, qızğınlıq, insanın daxili aləminin güclü və həyəcanlı bir vəziyyətini ifadə edən, subjektiv bir anlayışa çevrilir.
Qısacası, qızğınlıq sözünün mənası, kontekstdən asılı olaraq, həm fiziki bir hadisəni (yüksək temperatur), həm də insanın güclü emosional vəziyyətini (həyəcan, ehtiras, coşğu) ifadə edə bilər. Bu çoxmənalılıq, sözün ifadə qüvvəsini artırır və onu ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda daha rəngarəng və ifadəli edir.