Quli-biyaban sözü ərəb dilindən gələn "qul" (qul2-yə bax) və fars dilindən gələn "biyaban" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş bir termindir. Əslində, "qulyabanı" sözünün daha geniş yayılmış və sinonim sayıla biləcək bir variantıdır.
Lüğətlərdə sadəcə "qulyabanı" kimi göstərilsə də, "quli-biyaban"ın ayrıca qeyd edilməsi, sözün etimologiyasına daha dərin bir nəzər salmağa imkan verir. "Qul" sözünün mənası "qul, kölə" olduğu halda, "biyaban" sözü "səhra, çöl, çəmənlik" mənasını daşıyır. Beləliklə, "quli-biyaban" sözü həm məcazi, həm də real mənalarda istifadə oluna bilər.
Məcazi mənada, "quli-biyaban" ifadəsi çöl-biyabanda, tək-tənha, köməksiz və aciz qalmış bir köləni təsvir edir. Bu, həm fiziki, həm də ruhi təkliyi, çarəsizliyi ifadə edən bir metaforadır. Sözün emosional yükü də xeyli yüksəkdir, insanın tərk edilmişlik və ümidsizlik hisslərini güclü şəkildə əks etdirir.
Real mənada isə, "quli-biyaban" sözü çöldə, biyabanda işləyən, yaşayan bir köləni bildirə bilər. Bu, tarixi kontekstdə, xüsusilə də quldarlıq sistemlərinin mövcud olduğu dövrlərdə daha aydın başa düşülür. Belə kölələr, sərt təbiət şəraitində, ağır işlərlə məşğul olurdular və həyatları son dərəcə çətin idi.
Nümunə olaraq verilən şeir parçası, "quli-biyaban" sözünün məcazi mənada istifadəsinə bariz nümunədir. Şair, Yusif adının bu sözlə əvəz olunmasını, Yusifin tərk edilmişliyi, tək-tənha qalmışlığı ilə əlaqələndirir. Bu, sözün obrazlı ifadə gücünü daha da önə çıxarır.