Qumluq sözü Azərbaycan dilində əsasən iki mənada işlənir: sifət və isim kimi.
1. Sifət mənası: Qumluq, bir ərazinin və ya səthinin qumla örtülü, yaxud əsasən qumdan təşkil olunmuş olduğunu bildirir. Bu mənada "qumsal" sözünün sinonimi sayıla bilər, lakin "qumsal" daha çox dəniz sahilləri üçün istifadə olunarkən, "qumluq" daha geniş əraziləri, məsələn, səhraları, təpələri və s. əhatə edir. "Qumluq yer", "qumluq səhra", "qumluq təpə" kimi ifadələr bu mənanı aydın şəkildə göstərir. Qumun miqdarı və sıxlığı müxtəlif ola bilər; incə qumdan ibarət geniş bir düzənlik də qumluq hesab olunur, eyni zamanda iri dənəli qumun az miqdarda olduğu bir təpə də qumluq adlandırıla bilər.
2. İsim mənası: Qumluq, qumla örtülü, qumun çox olduğu bir ərazini, yeri bildirir. Bu mənada "qumluq" bir coğrafi vahid kimi qəbul edilir. Qum təpələri, qumlu düzənliklər, qumlu səhra hissələri hamısı qumluq kimi adlandırıla bilər. Qumluğun ölçüsü dəyişkən ola bilər; kiçik bir qum təpəsindən tutmuş, geniş səhra sahələrinə qədər uzana bilər. Qumluqların yaranma səbəbi küləklərin təsiri, çayların daşınması, dəniz dalğalarının fəaliyyəti və s. ola bilər. Qumluqlar bəzən xüsusi bitki örtüyünə malik olur və hətta müəyyən heyvan növlərinin yaşayış yerinə çevrilir.
Beləliklə, "qumluq" sözü həm təsviri, həm də coğrafi bir termin kimi geniş mənalarda istifadə olunan, zəngin məna çalarlarına malik bir sözdür.