Lal-mat zərfi, bir hadisə, vəziyyət və ya duyğu qarşısında duyulan dərin heyrət və ya şok nəticəsində sözsüz qalma, susma vəziyyətini ifadə edir. Sadəcə "susmaq"dan fərqli olaraq, lal-mat olmaq duyğusal bir yük daşıyır. Sözün kökü olan "lal" (sözsüz, dilsiz) və "mat" (heyrətdən donmuş, şoka düşmüş) sözlərin birləşməsindən yaranan bu zərf, insanın nitq qabiliyyətinin itirilməsini deyil, daha çox güclü bir duyğu səbəbindən konkret anlıq nitqsizliyi və hərəkətsizliyi ifadə edir.
Lal-mat olmaq, insanın təəccüb, qorxu, heyranlıq və ya dəhşət kimi güclü hisslərlə boğulduğunu göstərir. Bu vəziyyətdə insan sanki donub qalır, ətrafındakı hadisələrə reaksiya vermək qabiliyyətini itirərək sadəcə baş verənləri sözsüz, susaraq izləyir. Misal olaraq, gözlənilməz bir xəbər eşidən, qarşısına gözlənilməz bir mənzərə çıxan və ya inanılmaz bir hadisə şahidi olan bir insan lal-mat qala bilər.
Bədii ədəbiyyatda lal-mat zərfi personajın daxili durumunu və hadilənin gücünü özündə əks etdirən güclü bir ifadə vasitəsidir. Yuxarıda verilən misalda olduğu kimi, arvadın lal-mat geri dönməsi onun gördüyü hadisə qarşısında şok və ya dərin təəccüb içində olduğunu göstərir. Bu, sadəcə geri dönməsindən daha çox məlumat verir və hadisənin təsirini daha da gücləndirir. Lal-mat zərfi oxucunun hadisəyə münasibətini daha yaxşı başa düşməsinə və personajın duyğularını daha canlı təsəvvür etməsinə kömək edir.
Ümumilikdə, lal-mat zərfi Azərbaycan dilinin zənginliyini və ifadə imkanlarını göstərən, duyğuları qüvvətli və dəqiq şəkildə ifadə etməyə imkan verən bir sözdür.