Məhfəzə (ər. مَحْفَظَة - mahfaza) sözü köhnə Azərbaycan dilində geniş işlənmiş, lakin müasir dövrdə daha az rast gəlinən bir termindir. Ərəb mənşəli olan bu sözün əsas mənası "qoruyucu", "saxlayıcı" qab və ya örtükdür. Lüğətlərdə qeyd edildiyi kimi, "qab", "mücrü" və "sandıqça" kimi mənaları əhatə edir, ancaq bu mənalar sözün tam əhatə dairəsini əks etdirmir. Məhfəzə sadəcə bir qab deyil, əşyanın təhlükəsiz saxlanmasını təmin edən, onu xarici təsirlərdən qoruyan bir vasitədir.
Daha dəqiq ifadə etsək, məhfəzə hər hansı bir əşyanı, sənədi, qiymətli əşyanı, yaxud hətta bir fikri, xatirəni, ənənəni qorumaq üçün istifadə olunan hər hansı bir qab, qutu, örtük, qılaf və ya hətta mənəvi bir çərçivə kimi başa düşülə bilər. Məsələn, bir kitabın qalın qoruyucu qılafı da məhfəzə ola bilər, eləcə də bir sənədin saxlandığı metal qutu, bir zərgərlik qutusunda qorunan zinət əşyaları da məhfəzənin tərkib hissəsini əks etdirər.
Sözün ikinci mənası olan "qılaf" isə onun daha xüsusi bir tətbiqini göstərir. Qılaf daha çox yumşaq materialdan hazırlanan bir örtükdür, məsələn, bir silahın qılafı, bir kitabın qılafı. Beləliklə, "qılaf" məhfəzənin sinonimi kimi işlənə bilər, ancaq məhfəzə daha geniş məna kəsb edir.
Cümlə içərisində işlənmə nümunələri:
- "Qədim sənədləri xüsusi bir məhfəzədə saxlayırdılar."
- "Qılıncını məhfəzəsinə qoyub, yola düşdü."
- "Xatirələrimizin məhfəzəsi olan fotoalbomu açdı."
- "Bu qutu, əcdadlarımızdan qalmış qiymətli əşyaların etibarlı məhfəzəsidir."
Göründüyü kimi, "məhfəzə" sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər və hər dəfə də özünəməxsus bir məna çalarını əks etdirər. Onun köhnə Azərbaycan dilindəki geniş işlənməsi və müasir dilə adaptasiya imkanları sözün zəngin leksik potensialını göstərir.