Murdarça (Prunus spinosa) — Rosaceae (gülçiçəkli) fəsiləsinə aid olan, alçaqboylu, tikanlı, çoxillik kol bitkisidir. Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəcə "ağ rəngli çiçəkləri olan, meyvəsi yeyilməyən, qabığında aşı maddəsi olan ağac və ya kol" kimi təsvir edilməsinə baxmayaraq, murdarçanın daha ətraflı botaniki və etnobotaniki xüsusiyyətləri mövcuddur.
Bitkinin adı "murdar" sözündən törəyib, lakin bu, onun pis və ya təhlükəli olduğunu göstərmir. Əksinə, "murdar" sözü burada "çoxlu, bol, sıx" mənasında işlənir. Yəni murdarça özünün sıx, tikanlı budaqları ilə fərqlənir. Meyvələrinin yeyilməməsi tam doğru deyil; yetişmiş meyvələri (əslində, albalıya bənzər kiçik, qara, turş-şirin drupalar) mürəbbə, kompot, araq və ya likör istehsalında, həmçinin xalq təbabətində istifadə olunur. Lakin yetişməmiş halda, turş dadı və büzüşdürücü təsiri var.
Murdarçanın hündürlüyü 1-5 metr arasında dəyişir (3-4 metr hündürlükdə olması daha çox orta göstəricidir). Tikanlı zoğları və yoğun budaqları ilə seçilir. Çiçəkləri ağ, ətirlidir və yazda, yarpaqların açılmasından əvvəl çiçəklənir. Meyvələrinin yetişməsi payıza təsadüf edir. Qabığında olan aşı maddəsi (əsasən tanin) dəricilikdə istifadə olunur. Murdarça, həmçinin torpaq eroziyasının qarşısını alan, heyvanlar üçün sığınacaq yaradan, arılar üçün isə polen və nektar mənbəyi kimi əhəmiyyətə malikdir. Cır zoğal və ya qara murdarça kimi adlandırılan alt növləri də mövcuddur, lakin bunlar əsasən coğrafi yayılma və ya bəzi kiçik morfoloji fərqlərlə fərqlənir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Baharın əvvəlində murdarçanın ağ çiçəkləri gözəl bir mənzərə yaradır.
- Qışda murdarça kolları quşlara sığınacaq verir.
- Qara murdarçanın meyvələrindən dadlı mürəbbə bişirmək olar.
- Qədim zamanlardan bəri murdarçanın qabığı dəricilikdə istifadə olunmuşdur.