Mütəhəyyir sifəti ərəb dilindən (متحيّر - mutaḥayyir) keçmişdir və əsasən bir insanın qarşısındakı vəziyyətdən, hadisədən və ya qərar vermək məcburiyyətində qaldığı duruma münasibətini ifadə edir. Lüğətlərdə verilən "özünü itirmiş, nə edəcəyini bilməyən, heyrətə düşmüş, çaşmış, çaşıb qalmış" tərifləri mütəhəyyir sözünün əsas mənasını əks etdirir, lakin onun ifadə etdiyi duyğu və vəziyyətin çalarlarını tam əhatə etmir.
Mütəhəyyirlik vəziyyəti sadəcə çaşqınlıqdan daha çoxdur. Bu, qarşılaşılmış hadisənin təsiri altında düşüncə və hərəkətin pozulması, qərar vermə qabiliyyətinin zəifləməsi və ya tamamilə yox olmasıdır. İnsanın özünü itirməsi, həyəcan və qorxu hissi ilə müşayiət oluna bilər. Mütəhəyyir insan həm fiziki, həm də ruhi olaraq sarsılmış vəziyyətdədir. O, qarşısındakı vəziyyəti dərk edir, amma nə edəcəyini, necə reaksiya verəcəyini bilmir, qərar vermək üçün vaxt və imkan tapmaqda çətinlik çəkir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Qəfil gələn xəbərdən mütəhəyyir oldu.
- O, qarşısındakı mənzərənin əzəmətindən mütəhəyyir qalmışdı.
- İmtahanda çətin suallar görən şagird mütəhəyyir şəkildə ətrafına baxdı.
- Mütəhəyyir ifadəsi ilə ətrafındakılara baxdı və susdu.
- Qəza şahidlərinin hamısı mütəhəyyir vəziyyətdə idi.
Göründüyü kimi, "mütəhəyyir" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilər, ancaq əsas mənası həmişə qarşılaşılmış vəziyyət qarşısında düşüncə və hərəkət qabiliyyətinin pozulmasıdır. Bu pozulma müvəqqəti və ya daha uzun müddətli ola bilər və həmişə çaşqınlıq və ya qorxu hissləri ilə müşayiət olunmur, lakin bunların olması ehtimalı yüksəkdir.