Nəciblik sözü Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında mühüm yer tutur və çoxşaxəli mənaya malikdir. Lüğətlərdə sadəcə "nəcabət, əsillilik, alicənablıq" kimi tərif edilməsi onun məna dərinliyini tam əks etdirmir. Əslində nəciblik, insanın mənəvi keyfiyyətlərini, davranışlarını və münasibətlərini əhatə edən daha geniş bir anlayışdır.
Birincisi, nəciblik, soy-kök əsilliyi ilə bağlıdır. Yüksək nəsil, şərəfli ata-babalar, tarixi keçmişi olan bir ailədən gəlmək nəcibliyin bir təzahürüdür. Bu mənada nəciblik, genealoji mənşə ilə bağlıdır və adətən ümumiyyətlə yüksək sosial statusla əlaqələndirilir.
İkincisi, və daha əhəmiyyətlisi, nəciblik mənəvi-əxlaqi kamillik deməkdir. Bu, həqiqi nəcibliyin əsasını təşkil edir. Nəcib insan ədalətli, vicdanlı, şərəfli, xeyirxah, əzəmətli, mərd, qəhrəman, sözünün üstündə duran, həqiqətə sadiq, başqalarına hörmət edən, müsbət keyfiyyətlərə malikdir. O, özünü qorumaqdan çəkinmədən həqiqəti müdafiə edər, zəiflərin haqlarını qoruyar, ədalətsizliyə qarşı çıxar. Bu mənada nəciblik, soy-kökdən asılı olmayaraq, hər kəsin əldə edə biləcəyi bir keyfiyyətdir.
Üçüncüsü, nəciblik tərbiyə və təhsil ilə sıx bağlıdır. Nəcib insanlar adətən yaxşı tərbiyə almış, mədəniyyətli, intellektual inkişaf etmiş insanlar olurlar. Onlar ədəb-ərkan qaydalarına riayət edir, özlərini layiqincə aparırlar.
Nəciblik sözü cümlələrdə müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər: "Onun nəcib davranışı hamını heyran etdi.", "Nəcib ailədən gələn gənc yazıçı...", "Nəcib niyyətləri vardı.", "Tarix nəcib insanlar haqqında əfsanələr qoruyub saxlayır." Bu misallar göstərir ki, nəciblik sözü həm mənəvi kamilliyi, həm də soy-kök əsilliyini ifadə edə bilər, lakin ikinci məna birinci mənanın kölgəsində qalır.
Misal olaraq verilən "Mən Bahadırın nəcibliyinə, kamalına ümid bağlayıb, yəqin edirdim, birlikdə çarə tapıla" cümləsində nəciblik, Bahadırın həm mənəvi kamalını, həm də müsbət xüsusiyyətlərini, yəni problemin həllində kömək edə biləcək bacarıqlarını ifadə edir.