Nəfis (ər. نَفِيس - nəfīs) sözü Azərbaycan dilində "son dərəcə zərif, incə, gözəl, qəşəng" mənalarında işlənir. Ərəb mənşəli olan bu söz, kökündəki "nəfəs" (نَفَس) sözü ilə əlaqədardır və əslində "qiymətli nəfəs", "qiymətli, dəyərli" kimi bir məna daşıyır. Yəni, əşyanın, insanın və ya hadisənin o qədər gözəl, incə və zərif olması ki, sanki bu gözəllik və zəriflik insanın nəfəsini heyranlıqdan kəsir. Bu, sadəcə estetik gözəllik deyil, həm də əşyanın keyfiyyət və dəyər baxımından üstünlüyünü ifadə edir.
Lüğətlərdə əsasən "zərif", "incə", "gözəl", "qəşəng" kimi sinonimlərlə izah olunsa da, "nəfis" sözü bu sözlərin ifadə etdiyi mənalardan daha geniş bir məna sahəsini əhatə edir. "Zərif" və "incə" daha çox fiziki xüsusiyyətlərə, formalara aid olarkən, "nəfis" daha çox estetik duyğunu, incəliyi və dəyəri birlikdə ifadə edir. "Qəşəng" isə daha çox ümumi bir gözəllik anlayışını ifadə edir, "nəfis" isə daha seçici və təsviridir.
Nəfis sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər: "nəfis əl işi", "nəfis xətt", "nəfis rəsm əsəri", "nəfis ətir", "nəfis qadın", "nəfis musiqi". Bu nümunələrdə göründüyü kimi, "nəfis" sözü həm maddi əşyalara, həm də qeyri-maddi hadisələrə, insanlara, hətta xüsusiyyətlərə tətbiq oluna bilir. Hər halda, həmin əşya, hadisə və ya insanın yüksək keyfiyyət, zəriflik və incəliklə seçildiyini vurğulayır.
Verilən nümunədəki "Xalça Fərqanədə toxunmuş, olduqca zərif və nəfis ipəkdən idi" cümləsində "nəfis" sözü ipəyin keyfiyyətini, zərifliyini, gözəlliyini və dəyərini vurğulamaq üçün işlənilir. Sadəcə "zərif" sözü ilə ifadə olunan məna "nəfis" sözü əlavə olunduqda daha da güclənir və daha tam ifadə olunur. Yəni, ipək sadəcə zərif deyil, həm də dəyərli, gözəl və keyfiyyətlidir.