Nəfsani sifəti ərəb mənşəlidir və əsasən "nəfs" sözündən törəmədir. "Nəfs" özü insanın fiziki və ruhi ehtiyaclarını, istək və arzularını, xüsusilə də bioloji ehtiyaclarını ifadə edir. Bu mənada nəfsani, əsasən insanın ehtiras və şəhvətlərinə, yəni fiziki və bioloji ehtiyaclarından doğan hisslərə aid olanı bildirir. Bu hisslər, məsələn, aclıq, susuzluq, cinsi istək, güc, hakimiyyət həvəsi kimi fiziki və ya psixi ehtiyaclardan qaynaqlanır.
Lüğətdəki "ehtirasa, şəhvəti hisslərə aid olan" tərifi nəfsani sözünün əsas mənasını əhatə etsə də, daha geniş izah tələb edir. Çünki "nəfsani" sadəcə olaraq "şəhvətli" mənasında deyil, daha geniş bir kontekstdə, insanın maddi dünyaya yönəlik istək və həvəslərini, ruhani olmayan, düyünəli, dünyəvi həyatla bağlı olan hər şeyi ifadə edir. Məsələn, "nəfsani mənfəət" deyəndə, maddi qazanc, sərvət toplama kimi ruhani olmayan məqsədləri nəzərdə tuturuq.
Şeyx Sənan misalında isə "zövq-i nəfsani" ifadəsi ruhani zövqdən fərqli olaraq, dünyəvi, maddi ləzzətləri, şəhvəti hissləri bildirir. Bu mənada "nəfsani" "ruhani"nin ziddi kimi işlənir. Beləliklə, "nəfsani" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir, lakin əsasında həmişə insanın maddi ehtiyaclarına və istəklərinə olan yönəlişi durur.
Nəfsani sözü müxtəlif cümlələrdə aşağıdakı kimi işlənə bilər:
- Nəfsani istəklər: İnsanların fiziki və bioloji ehtiyaclarından qaynaqlanan istəklər.
- Nəfsani mənfəət: Maddi qazanc, sərvət toplama.
- Nəfsani əlaqələr: Sevgidə, dostluqda və s. yalnız maddi mənfəətə yönəlik olan əlaqələr.
- Nəfsani həyat: Yalnız maddi ehtiyaclara, ləzzətlərə yönəlik olan həyat tərzi.
Qeyd edək ki, "nəfsani" sözü mənfi bir məna daşıya bilər, çünki həddindən artıq maddiyyata meyl, ruhani dəyərlərin unudulmasına səbəb ola bilər.