Nəşəsizlik (nəşə + -sizlik) – Azərbaycan dilində geniş yayılmış mürəkkəb bir sözdür. Əsasını "nəşə" sözü təşkil edir ki, bu da fars mənşəli olub, "şənlik, sevinc, coşqu, canlılıq" mənalarını ifadə edir. "-sizlik" isə mənfi əlavədir və əsas sözün əksinə məna verir. Beləliklə, nəşəsizliyin ümumi mənası "şənliyin, sevincin, coşqunun, canlılığın olmaması" kimi təsvir edilə bilər.
Lüğətlərdə qeyd edilən "məyusluq, bikeflik, tutqunluq" mənaları nəşəsizliyin əsas mənasının təzahür formalarıdır. Məyusluq nəşəsizliyin psixo-emosional təzahürüdür; insanın ümidlərinin puç olması və həyatdan məmnun olmaması ilə bağlıdır. Bikeflik isə nəşəsizliyin davranış tərzinə təsirini əks etdirir; insanın passivliyi, hərəkətsizliyi və həyata olan marağının azalması deməkdir. Tutqunluq isə nəşəsizliyin əhval-ruhiyyəyə təsirini ifadə edir; insanın kədərli, qəmli, depresiv vəziyyətdə olması deməkdir.
Nəşəsizliyin işlənmə sahələri müxtəlifdir: həm adi danışıq dilində, həm də ədəbiyyatda geniş istifadə olunur. Məsələn:
"Uzun müddət davam edən xəstəlik onun üzərində nəşəsizliyin izlərini qoymuşdu." (Burada nəşəsizlik xəstəliyin fizioloji və psixoloji təsirlərini ifadə edir.)
"Qəfil baş verən hadisə bütün şəhəri nəşəsizliyə qərq etdi." (Burada nəşəsizlik kollektiv əhval-ruhiyyənin dəyişməsini bildirir.)
"Payızın tutqun günləri onun ürəyində dərin nəşəsizliyə səbəb olmuşdu." (Burada nəşəsizlik əhval-ruhiyyənin xarici amillərdən asılılığını göstərir.)
Qısaca desək, nəşəsizlik sadəcə "məyusluq" və ya "bikeflik" deyil, daha geniş və mürəkkəb bir anlayışdır ki, bu da insanın emosional, psixoloji və davranışsal vəziyyətinin ümumi pozulmasını əks etdirir. Həyat sevincinin olmaması, ümidsizlik, passivlik və kədərli əhval-ruhiyyə nəşəsizliyin əsas komponentləridir.