Növbələnmə

Növbələnmə (Növbələnmək feildən törəmə isim): Növbə ilə, ardıcıl olaraq baş vermə, dəyişmə və ya yer tutma hadisəsi. Mənaca "ardıcıllıqla dəyişmə", "növbə ilə gəlmə", "birinin yerini digərinin tutması" kimi ifadə oluna bilər. Bu, təkcə fiziki yer dəyişməsini deyil, həmçinin vəzifə, vəzifə yerləri, vəzifə tutan şəxslər, hadisələr və ya proseslərin ardıcıl olaraq əvəzlənməsini də əhatə edir.

Mənşəyi: Söz, "növbə" və "-lənmə" şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlib. "Növbə" fars mənşəli söz olub, "sıra", "ardıcıllıq", "dəstə" mənalarını verir. "-lənmə" isə isim əmələ gətirən, prosesi, vəziyyəti bildirən Azərbaycan dilinin zəngin şəkilçi sisteminin tərkib hissəsidir.

İstifadə nümunələri:

1. Fiziki növbələnmə: "Avtobus dayanacağında sərnişinlərin növbələnməsi nizamlı şəkildə həyata keçirilirdi." (Bu cümlədə növbələnmə, insanlardan ibarət sıranın ardıcıl olaraq avtobusa minməsini ifadə edir.)

2. Vəzifə növbələnməsi: "Hər gün növbələnmə qaydası ilə işçilər gecə və gündüz növbələrində çalışırdılar." (Burada növbələnmə, işçilərin vəzifələrinin, iş vaxtlarının ardıcıl olaraq dəyişməsini bildirir.)

3. Hadisələrin növbələnməsi: "Tarix boyu dövlətlərin yüksəliş və süqutunun növbələnməsi insanları heç vaxt təəccübləndirməyib." (Bu cümlədə növbələnmə, tarixdə dövlətlərin yüksəliş və tənəzzül dövrünün ardıcıl olaraq təkrarlanmasını ifadə edir.)

4. Proseslərin növbələnməsi: "Fotosintezin prosesində enerji istehsalı və karbon dioksid udulması növbələnmə ilə baş verir." (Bu nümunədə isə növbələnmə, fotosintezin mərhələlərinin ardıcıl olaraq həyata keçirilməsini göstərir.)

Yuxarıdakı nümunələr göstərir ki, "növbələnmə" sözü geniş məna kəsb edir və müxtəlif kontekstlərdə işlədilə bilər. Onun əsas mənası isə hadisələrin, proseslərin və ya varlıqların ardıcıl, dəyişkən bir şəkildə baş verməsi və ya yer tutmasıdır.