Oxutmaq sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "oxumağı xahiş etmək, oxumağa sövq etmək və ya icazə vermək" mənasını verir. Lakin bu tərif kifayət qədər dar və qeyri-dəqiqdir. Sözün əhatə etdiyi mənaları daha geniş və dəqiq şəkildə izah edək.
Əsasən, "oxutmaq" sözü başqasından bir mətnin, əsərin və ya sənədin oxunmasını istəmək, tələb etmək, xahiş etmək mənasında işlənir. Bu xahiş müxtəlif səviyyələrdə ola bilər: hörmətli bir xahişdən tutmuş, əmrə yaxın bir istəyə qədər. Məsələn, "Uşağa nağıl oxutmağı xahiş etdim" cümləsində hörmətli bir xahiş ifadə olunur, "Müəllim şagirdə mətni oxutdu" cümləsində isə bir qədər əmrə yaxın bir istək ifadə olunur. Bu fərq intonasiya və kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Bundan əlavə, "oxutmaq" sözü oxunan materialın məzmununun digərlərinə çatdırılması məqsədi ilə də işlədilə bilər. Yəni, bir insanın başqasına mətn oxumasını təmin etmək, onu həmin mətnlə tanış etmək mənasında da istifadə olunur. Məsələn, "Körpəyə nağıl oxutmaqla onu yatırdırdı" cümləsində bu məna özünü daha aydın göstərir. Burada əsas məqsəd, nağılın məzmununun körpəyə çatdırılmasıdır.
Sözün etimologiyasına gəldikdə isə, "oxu-" fel kökünə "-tmaq" məsdəri əlavə edilərək yaranmışdır. "-tmaq" əlavəsi səbəb, vasitə və ya nəticə mənası ifadə edir. Beləliklə, "oxutmaq" sözü "oxumağa səbəb olmaq, oxumağı təmin etmək" kimi bir məna daşıyır.
Nəticə olaraq, "oxutmaq" sözü sadəcə "oxumağı xahiş etmək" mənası ilə məhdudlaşmır. O, oxuma aktının təmin olunması, oxunan məzmunun çatdırılması və hətta oxumağın hər hansı bir məqsədə xidmət etməsi kimi daha geniş mənaları da əhatə edir. Kontekst sözün hansı mənasını daşıdığını müəyyən edir.