Oksigen (yun. oxys – turş və genos – əmələ gətirən): Kimyəvi elementlərin dövri sistemində 8-ci sıra nömrəsini daşıyan, qeyri-metal qaz halında olan kimyəvi element. Adi şəraitdə rəngsiz, iysiz və dadsızdır. Yer kürəsində ən geniş yayılmış elementlərdən biridir və atmosferdə həcmə görə təxminən 21% təşkil edir. Digər elementlərlə, xüsusilə də metallarla çox aktiv reaksiyaya girir, oksidlər əmələ gətirir. Bu reaksiyalarda oksigenin rolu oksidləşdirici olmaqdır.
Oksigenin adı onun turşu əmələ gətirmə xüsusiyyətinə əsasən qoyulmuşdur. Əvvəllər elmi dairələrdə "turşu əmələ gətirən" mənasını verən "oksid" termini geniş istifadə olunurdu, və oksigenin turşuların tərkibində olması bu adın əsasını təşkil edirdi. Lakin sonrakı tədqiqatlar göstərdi ki, bəzi oksidlər turşu deyil, əksinə, əsas xassələr göstərir. Bu səbəbdən, oksigenin adında əks olunan "turş əmələ gətirən" anlayışı tam dəqiq deyil, daha çox tarixi bir kontekstdə qalmışdır. Oksigenin əsas funksiyaları arasında bioloji proseslərdə rolu önəmlidir: canlı orqanizmlərin tənəffüs prosesində enerji istehsalına (hüceyrə tənəffüsü) və yanma prosesində enerji ayrılmasına kömək edir. Hidrogenlə reaksiyaya girib su (H₂O) əmələ gətirir ki, bu da yer üzündə həyatın əsas tərkib hissələrindən biridir.
Oksigen müxtəlif cümlələrdə fərqli kontekstlərdə işlənə bilər:
- “Bitkilər fotosintez prosesi zamanı oksigen ifraz edirlər.” (Bioloji proses)
- “Yanma üçün oksigen lazımdır.” (Kimyəvi proses)
- “Dağlarda havada oksigenin miqdarı azdır.” (Atmosfer tərkibi)
- “Xəstəyə oksigen maskası taxıldı.” (Tibbi tətbiq)
- “Sənayedə oksigen geniş istifadə olunur.” (Sənaye tətbiqi)
Beləliklə, oksigen sadəcə "turş əmələ gətirən" deyil, həm də həyat üçün vacib olan, geniş yayılmış, kimyəvi reaksiyalarda fəal iştirak edən bir element kimi daha dolğun şəkildə izah edilə bilər.