Omaç sözü Azərbaycan mətbəxinin zənginliyini əks etdirən, əsasən un və sudan hazırlanan sadə, lakin dadlı bir xörəyin adını daşıyır. Lüğətlərdə “su səpilmiş unun ovuntularından bişirilən duru xəmir xörəyi” kimi tərif olunsa da, omaç daha geniş və dəqiq bir izahı haqq edir. Əslində omaç, unun su ilə qarışdırılması nəticəsində əldə edilən mayasız, duru bir xəmirin qızdırılmış qabda, qarışdırılaraq bişirilməsi ilə hazırlanan bir növ sıyıq və ya kömürə bənzəyir. Onun bişirilmə texnologiyası, istifadə olunan un növü, qatqıların olması və ya olmaması regional fərqlərə səbəb ola bilər.
Etimalogiyasına gəldikdə isə, “omaç” sözünün mənşəyi dəqiq olaraq müəyyən olunmayıb. Lakin, türkiyə dilləri ailəsinə mənsub digər dillərdəki oxşar sözlərlə əlaqələndirilə bilər. Bu sözün, “ovmaq”, “qarmaq” kimi hərəkətlərlə əlaqəli ola biləcəyi ehtimal edilir. Çünki omaçın bişirilmə prosesi davamlı qarışdırma tələb edir. Həmçinin, “omac” sözünün, "xəmir", "kütlə" mənasını verən köklərdən törəmiş ola biləcəyi də ehtimal edilir.
Omaç, müxtəlif cümlələrdə aşağıdakı kimi işlənə bilər:
- Ana bu gün nahara omaç bişirmişdi. (Omaçın bişirilməsini göstərir.)
- Ac qalmışdıq, sadəcə omaç yeyib yatdıq. (Omaçın qida kimi istifadəsini göstərir.)
- Səhər yeməyinə omaç və ayran yedi. (Omaçın digər yeməklərlə birlikdə istifadəsini göstərir.)
- Qədim reseptlərə görə hazırlanmış omaç, əsl ləzzət idi. (Omaçın hazırlanma üsuluna işarə edir.)
Yekun olaraq, omaç, sadəliyinə baxmayaraq, Azərbaycan mətbəxinin ayrılmaz hissəsi olan, tarixi kökləri olan və müxtəlif şəkildə istifadə oluna bilən bir xörəkdir. Onun haqqında daha ətraflı araşdırmalar sözün etimologiyasını və regional variantlarını daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcəkdir.