izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Omonimiya [yun. ὁμώνυμος (homónimos) – eyni adlı] dilçiliyə aid bir termin olub, səslənmə və yazımı cəhətdən eyni, lakin mənaca tamamilə fərqlənən söz və ya söz birləşmələrinin mövcudluğunu ifadə edir. Bu fərqlilik yalnız leksik məna səviyyəsində deyil, həm də qrammatik məna və ya funksiya baxımından ola bilər. Yəni, omonimlər həm səs, həm yazı, həm də forma cəhətdən eyni ola bilər, ancaq tamamilə fərqli mənalar ifadə edirlər.

Omonimiyanın əmələ gəlmə səbəbləri müxtəlifdir. Bunlardan biri tarixi səbəblərdir; yəni əvvəllər mənaca bağlı olan sözlər zaman keçdikcə fərqli mənalarda istifadə olunmağa başlayaraq omonimlərə çevrilirlər. Məsələn, "dəyirman" sözü həm taxıl üyüdən qurğunu, həm də çayın ətrafında əmələ gələn su axınını bildirə bilər. Bu iki məna tarixən əlaqədar olsa da, indi müstəqil leksik vahidlərdir.

Digər bir səbəb isə təsadüfi səslənmə oxşarlığıdır. Bəzi sözlər etimoloji əlaqəsi olmadan, sadəcə səslənmə oxşarlığına görə omonim ola bilərlər. Məsələn, "dəniz" və "dənizçi" sözləri səslənməcə oxşar olsa da, mənaları tamamilə fərqlidir. Birincisi coğrafi obyekt, ikincisi isə peşəni bildirir.

Omonimiyanın alt növləri də mövcuddur: tam omonimiya (həm yazımı, həm də səslənməsi eyni olan sözlər), qismən omonimiya (yazımı eyni, səslənməsi fərqli və ya əksinə), homofonlar (səslənməsi eyni, yazımı fərqli sözlər), homoqramlar (yazımı eyni, səslənməsi fərqli sözlər) və s. Bu alt növlərin ayrılması dilin strukturu və tədqiq olunma üsulundan asılı olaraq dəyişə bilər.

Omonimiyanın ədəbiyyatda, xüsusilə də şeir və ədəbiyyatın digər janrlarında bədii ifadə vasitəsi kimi istifadəsinə də tez-tez rast gəlinir. Söz oyunları, paradokslar və s. omonimiyanın bədii təsir gücündən istifadə edərək yaradılır. Məlumatın qəbulunu və əsərin anlaşılmasını dəyişə bilən bu fenomen, dilin zənginliyini və ifadə imkanlarını genişləndirir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz