Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "oyanıq" sözü ümumiyyətlə "oyaq" sözünün sinonimi kimi verilir və "yuxudan durmuş, yuxusuz" mənasını ifadə edir. Lakin bu izah kifayət qədər geniş deyil. "Oyanıq" sözü sadəcə yuxudan durmuş vəziyyəti deyil, daha geniş bir şüur vəziyyətini ifadə edə bilir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "oyanmaq" felindən törəmiş bir sifətdir. "Oyanmaq" isə kökünə görə "oy" (səs, səs-küy) və "-anmaq" (hərəkət bildirən şəkilçi) hissələrindən təşkil olunmuşdur. Deməli, "oyanmaq" əslində xarici təsirlər nəticəsində hər hansı bir passiv vəziyyətdən (yuxudan, lal-susqunluqdan, diqqətsiz haldan) aktiv vəziyyətə keçməyi ifadə edir. Buna görə də, "oyanıq" sözü sadəcə "yuxusuz" olmaqdan daha çox "diqqətli, ayıq-sayıq, həssas, fəal şüurlu" mənalarını da özündə ehtiva edir.
Cümlələr içərisində istifadəsi də bununla bağlıdır: "Oyanıq qal, ətrafı diqqətlə izlə." cümləsində "oyanıq" "diqqətli" mənasında işlənmişdir. "Oyanıq insan hər şeyi tez başa düşər." cümləsində isə "ağıllı, zəkalı" mənasında istifadə olunmuşdur. "Oyanıq qal, səhər tezdən işə getməliyik." cümləsində isə daha yaxşı mənası "oyaq" sözü ilə eynidir. "Oyanıq bir şüurla həyatı qavramaq lazımdır." ifadəsində isə "oyanıq" "aydın, dərk edən, həssas" mənasını daşıyır.
Beləliklə, "oyanıq" sözünün mənasını sadəcə "yuxudan durmuş" kimi təqdim etmək yetərli deyildir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq "diqqətli, ayıq-sayıq, həssas, fəal, ağıllı, zəkalı, aydın şüurlu" kimi geniş mənalarda da işlənə bilir. Ona görə də, lüğətlərdə bu sözün mənasının daha geniş və müfəssəl izah edilməsi vacibdir.