Oylaq sözü Azərbaycan dilində geniş məna daşıyan bir termindir. Əsasən "məskən", "yer", "meydan" mənalarında işlənir, lakin kontekstdən asılı olaraq daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilə bilər. Lüğətlərdəki sadə təriflər onun zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "oylaq" sözünün kökü türk dillərindəki "oy" (yer, sahə) və "-laq" (yer bildirən şəkilçi) morfemlərindən meydana gəldiyi ehtimal edilir. Beləliklə, əslində "oylaq" sözü bir növ "yerin, sahənin bir növü" kimi tərcümə edilə bilər. Bu, sadəcə bir coğrafi məkan deyil, həm də orada yaşayan insanların həyat tərzi, mədəniyyəti ilə bağlı assosiasiyaları özündə əks etdirir.
Məsələn, "Aşıq Cünun şeirindəki "Mərd oylağı Çənlibeldi; Məhbub xanım, bizim yerlər" misrasında "oylaq" Çənlibel bölgəsini, konkret bir ərazini, eyni zamanda qəhrəmanın vətənini, məskənini ifadə edir. Bu misalda "oylaq" sözü coğrafi məkandan daha geniş, daha emosional bir məna daşıyır - vətən, ata yurdu, əziz torpaq anlayışlarını özündə cəmləşdirir.
Digər nümunələrə baxdıqda, "oylaq" sözü həmçinin bir qəbilənin, tayfanın yaşadığı ərazi, düşərgə, hətta bir kənd və ya qəsəbənin adı kimi işlənə bilər. Yəni, "oylaq" sözü, məskən və yer anlayışlarından daha geniş bir məkan və mədəniyyət konsepsiyasını əhatə edir.
Qısacası, "oylaq" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsas mahiyyətini "yaşayış yeri", "məskən", "vətən" kimi anlayışlar təşkil edir. Lakin bu sadə təriflərin hər zaman kifayət etmədiyini və sözün mədəni və tarixi kontekstdən asılı olaraq daha zəngin mənalar kəsb etdiyini nəzərə almaq lazımdır.