Ölçülməz sözü, əsasən "ölçü" felinin mənfi sifəti olaraq meydana gəlmişdir. "Ölçü" sözü öz növbəsində, "ölçmək" feli ilə əlaqədardır və hər hansı bir kəmiyyəti, miqdarı, həcmi, uzunluğu və s. müəyyən etmək, müqayisə etmək mənasını verir. Beləliklə, "ölçülməz" sözü, ədədi və ya fiziki bir metodla təyin edilə bilməyən, kəmiyyətləndirilə bilməyən, müəyyən bir standartla müqayisə edilə bilməyən şeylər üçün işlədilir.
Lüğətlərdə qeyd olunan "bax ölçüyəgəlməz" ifadəsi, "ölçülməz" sözünün daha geniş və obrazlı bir tətbiqini əks etdirir. Bu ifadə, sadəcə kəmiyyət baxımından deyil, həm də keyfiyyət, əhəmiyyət, dəyər və s. baxımından da təyin edilməsi çətin, qiymətləndirilməsi mümkün olmayan şeyləri ifadə edir. Məsələn, "əbədi sevgi" və ya "sonsuz dəniz" kimi anlayışlar ölçülməzdir, çünki onların həcmi, miqdarı və ya sərhədləri dəqiq təyin edilə bilməz.
"Ölçülməz" sözü müxtəlif cümlələrdə fərqli kontekstlərdə işlədilə bilər. Məsələn:
- Onun sədaqəti ölçülməzdir. (burada ölçülməzlik, kəmiyyətdən daha çox keyfiyyətə aiddir)
- Kosmosun genişliyi ölçülməzdir. (burada fiziki ölçülərin məhdudiyyəti vurğulanır)
- Ana sevgisinin ölçülməz dəyəri var. (burada dəyərin müəyyən edilməsinin çətinliyi ön plana çıxır)
- Onun əməyinin ölçülməz faydası oldu. (burada faydanın həcmini ifadə etmək üçün metaforik istifadə edilir)
Qısacası, "ölçülməz" sözü, həm konkret, həm də abstrakt mənalarda istifadə oluna bilən, kəmiyyət və keyfiyyət baxımından dəqiq təyin edilməsi mümkün olmayan şeyləri ifadə etmək üçün geniş imkanlar təqdim edir. Sözün etimoloji kökü "ölçü" felinə dayanır və bu kökdən çıxış edərək müxtəlif kontekstlərdə semantik dəyişikliklərə uğrayaraq işlədilə bilər.