Örtünmə (kökü: ört-): "Örtünmək" felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə sadəcə "örtünmək"dən törəmə kimi göstərilməsinə baxmayaraq, mənası daha zəngin və çoxşaxəlidir. "Örtünmə" əsasən fiziki bir örtülmə hərəkətini ifadə etsə də, məcazi mənalarda da geniş istifadə olunur.
Fiziki məna: Bir şeyin başqa bir şeylə örtülməsi hərəkəti və ya halı. Məsələn: "Qarın örtünməsi", "Yer üzünün bitkilərlə örtünməsi", "Yaranın sarğı ilə örtünməsi". Bu mənada "örtülmə", "örtük" və ya "örtü" sözləri ilə sinonim kimi işlənə bilər, lakin "örtünmə" prosesə, hərəkətə daha çox diqqət çəkir.
Məcazi məna: "Örtünmə" sözü fiziki örtülmənin kənarda qalan, daha geniş bir sıra mənaları ifadə edə bilir. Bu mənalar, əsasən, gizlənmə, gizlədilmə, qaranlıqda qalma, qeyri-müəyyənlik və ya bilinməzlik hissi ilə əlaqədardır. Məsələn:
- "Şəhərin gecə örtünməsi" (məcazi olaraq, qaranlığın şəhəri əhatə etməsi, şəhərin qaranlığa bürünməsi)
- "Həqiqətin yalanlarla örtünməsi" (həqiqətin gizlədilməsi, saxtakarlıq)
- "Sirrin örtünməsi" (sirrin gizli saxlanılması)
- "Ürəyin kədər ilə örtünməsi" (məcazi olaraq, kədərin insanın duyğularını əhatə etməsi)
Etimologiya: "Örtünmə" sözünün kökü "ört-" felindən gəlir. Bu kök, Türk dillərində geniş yayılmışdır və əsasən örtmək, gizlətmək, qapamaq mənalarını ifadə edir. "Örtünmə" sözünün "ört-" kökündən törəməsi, onun əsas mənasının örtülmə hərəkəti və ya halı olduğunu göstərir.
Cümlədə işlənmə nümunələri: Yuxarıda göstərilən nümunələrdən əlavə, "örtünmə" sözü müxtəlif kontekstlərdə, müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Məsələn, "Qışda dağlar qar ilə örtündü", "Onun həqiqətləri örtünmək cəhdi uğursuz oldu", "Şəhər axşam örtünməyə başladı". Bu nümunələr göstərir ki, "örtünmə" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.