izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Öskürtmək: Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "öskürtmək" felinin mənası qısaca "öskürəyə səbəb olmaq, öskürək gətirmək" kimi verilsə də, daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür. Həmçinin, bu sözün etimologiyasına (sözün mənşəyinə) da toxunmaq faydalıdır.

Əslində "öskürtmək" felinin mənası "bir şeyin, maddənin və ya hadisənin öskürək tutmasına səbəb olması"dır. Bu səbəb müxtəlif ola bilər: tütün dumanı, toz, allergenlər, soyuq hava, qıcıqlandırıcı bir qoxu və ya hətta güclü emosiyalar (məsələn, həyəcan). Beləliklə, "öskürtmək" fəaliyyətin özü deyil, öskürəyin baş verməsinə səbəb olan amili ifadə edir.

Misal üçün, M.Rzaquluzadənin "Başqa tütün çəkəndə məni öskürdür" cümləsindəki "öskürdür" sözü, tütünün öskürək tutmasına səbəb olmasını, yəni tütünün öskürtmə xassəsinə malik olduğunu göstərir. Burada "öskürtmək" səbəb-nəticə münasibətini ifadə edən bir feldir. Fəal iştirakçısı tütün, passiv iştirakçısı isə öskürək tutan şəxsdir.

Digər nümunələr: "Tozlu hava onu öskürdür", "Kəskin qoxu məni öskürdür", "Soyuq hava öskürtməyə səbəb olur" . Bu cümlələrdə də "öskürtmək" felinin səbəb kimi işləndiyi aydın görünür. Qeyd etmək lazımdır ki, bu fel adətən nəsənin fiziki təsirinə aid edilir, amma emosional amillər də nəzərə alınmamalıdır. Məsələn, güclü qorxu da öskürək tuta bilər, lakin bu halda "öskürtmək" felinin işlənməsi daha az rast gəlinir.

Etimalogiyasına gəldikdə isə, "öskürtmək" sözü "öskürək" sözündən törəmişdir və "-tmək" məsdəri əlavəsi ilə səbəbiyyət mənası qazanmışdır. Yəni, "öskürək yaratmaq", "öskürək törətmək" mənasını ifadə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz