Patriarxat [yun. πατριαρχία (patriarchia) - ata hökmranlığı, nəslin başçılığı] termini mürəkkəb və çoxmənalı olub, bir neçə əsas mənaya malikdir. Lüğətlərdəki sadə təriflər onun zəngin məzmununu tam əks etdirmir.
Birinci məna, ən geniş yayılmışı və bəlkə də ən köhnəsi, ailə-qəbilə quruluşunda atanın ali hakimiyyəti, pədərşahlıqdır. Bu, qəbilənin, ailənin başçısının kişiyə aid olması və onun qərarlarının ailə üzvləri tərəfindən qeyd-şərtsiz qəbul edilməsi deməkdir. Bu mənada patriarxat, qadınların ictimai-siyasi həyatda ikinci dərəcəli rol oynadığı, qərar qəbuletmə prosesindən kənarda qaldığı bir sosial sistemdir. Bu sistemdə, əmlak mülkiyyəti, miras hüququ, və digər sosial imkanlar əsasən kişilərə məxsus idi.
İkinci məna isə patriarxın idarə etdiyi kilsə və ya dini təşkilatdır. Bu, xüsusilə pravoslav kilsəsində geniş yayılmışdır. Patriarx, kilsənin başçısı, ali ruhani rəhbəridir. Bu mənada patriarxat, kilsənin idarəetmə sistemi və strukturunu ifadə edir.
Üçüncü, daha geniş və müasir bir mənada, patriarxat tarixən formalaşmış və cəmiyyətin müxtəlif sahələrində kişilərə üstünlük verən, qadınları ikinci dərəcəli vəziyyətə salan sosial, siyasi, iqtisadi və mədəni sistem kimi başa düşülür. Bu, qanunvericilikdə, təhsildə, iş yerində, ailədə və ictimai həyatın digər sahələrində özünü göstərən sistematik bir qeyri-bərabərlikdir. Bu mənada patriarxat, qadınların hüquqlarının məhdudlaşdırılması, onlara qarşı zorakılıq və ayrıseçkilik, gender stereotiplərinin yayılması ilə səciyyələnir. Bu anlayış daha çox feminist nəzəriyyələrində geniş şəkildə işlənilir və müasir cəmiyyətdə gender bərabərsizliyinin kökündə duran əsas amillərdən biri kimi təhlil edilir.
Beləliklə, "patriarxat" termininin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Ancaq bütün hallarda, bu terminin əsasında kişilərin ictimai, siyasi və ya dini həyatda üstünlük təşkil etməsi ideyası durur.