Pauza [yun. pausis – kəsilmə] sözü yunanca "pausis" sözündən mənşəcə götürülərək Azərbaycan dilinə daxil olmuşdur və "kəsilmə", "dayanma" mənalarını əks etdirir. Lüğətlərdəki qısa izahı genişləndirərək daha dolğun mənalarını araşdıraq:
1. Danışıqda Pauza: Danışıq zamanı səsin müvəqqəti dayandırılmasıdır. Bu dayanma sadəcə bir neçə saniyəlik bir fasilə ola bilər, eyni zamanda daha uzun, düşünmək, nəfəs almaq, və ya auditoriyanın söylənilənləri qavramasına imkan vermək üçün istifadə edilə bilər. Pauza, danışığın ritmini və intonasiyasını tənzimləyir, mənanı vurğulayır, emosional təsiri artırır. Məsələn, "O... gəldi." cümləsindəki pauza, gəlişin gözlənilməzliyini, ya da əhəmiyyətini ifadə edə bilər. Pauzanın uzunluğu, yerləşdiyi yer və kontekst, onun məna yaratmaqdakı rolunu müəyyənləşdirir. Həmçinin, danışanın nitq qüsuru səbəbindən yaranan istər-istəməz dayanma ilə qəsdən edilən pauza arasında fərq qoymaq vacibdir.
2. Musiqidə Pauza: Musiqi notasiyasında səsin dayanmasını göstərən simvoldur. Ritmik cəhətdən dəqiq müəyyən edilmişdir və musiqinin ümumi strukturuna, ritminə və ifadəliliyininə təsir göstərir. Müxtəlif uzunluqlarda pauzalar mövcuddur (yarım pauza, bütöv pauza və s.) və bunlar notaların uzunluğuna uyğun olaraq işarələnirlər. Musiqidə pauza, melodiya ilə yanaşı, eyni qədər əhəmiyyətlidir; səssizliklə ifadə olunan emosiya, gərginlik, və ya sakitlik musiqi əsərinə dərinlik qatır. Pauzanın düzgün istifadəsi musiqi ifaçısının sənətkarlıq səviyyəsini göstərir.
Qısaca: Pauza, həm danışıq, həm də musiqi sahəsində istifadə olunan, səsin qəsdən və müəyyən məqsədlə dayandırılmasını bildirən bir termindir. Onun mənası və təsiri isə istifadə edildiyi kontekstdən asılı olaraq dəyişir.