Saniyəlik (is.) – Bir saniyə müddətini ifadə edən sifət və ya ədat. Sözün əsasını təşkil edən "saniyə" sözü fransız dilindən (seconde) gəlmişdir və latın dilindəki "secunda" (ikinci) sözündən törəmədir. Bu da zaman vahidinin bir dəqiqənin alt bölməsi olmasına işarə edir. "Saniyəlik" isə bu əsas sözə "-lik" şəkilçisinin əlavə olunması ilə yaranmışdır və qısa müddəti, anlıq bir halı bildirir.
Sözün işlənməsinə baxdıqda, həm sifət, həm də ədat kimi işləndiyini görürük. Sifət kimi işləndiyi zaman bir isimə aid olaraq o ismin saniyə ərzində davam etdiyini bildirir. Məsələn, "saniyəlik sükut" ifadəsində "saniyəlik" sözü "sükut" sözünü xarakterizə edir və bu sükutun çox qısa bir müddət davam etdiyini göstərir. Bu işlənmədə "bir saniyə davam edən sükut" mənasını verir.
Ədat kimi işləndiyi zaman isə, bir hərəkətin və ya hadisənin çox qısa, ani bir an içində baş verdiyini vurğulayır. Misal üçün, "saniyəlik baxış" ifadəsi bir baxışın sürətinə və qısa müddətinə diqqət çəkir. Burada "saniyəlik" zaman kəsiyini qeyd etməkdən daha çox anlıqlığı vurğulayır.
Lügətlərdə sadəcə "saniyə müddətində olan" kimi tərifi qeyri-kafi olur. Çünki "saniyəlik" sözünün kontekstə görə müxtəlif çalarları vardır. Sözün mənasını daha aydın etmək üçün, aşağıdakı nümunələrə baxmaq olar:
- Saniyəlik bir fasilə: Çox qısa, nəzərə çarpmayan qısa fasilə.
- Saniyəlik bir təbəssüm: Çox qısa, anlıq bir təbəssüm.
- Saniyəlik bir baxış: Sürətli, anlıq bir baxış.
- Saniyəlik bir qorxu: Ani, qısa müddətli bir qorxu.
Beləliklə, "saniyəlik" sözü, yalnız zaman kəsiyini deyil, həm də hərəkət və hadisənin anlıq, qısa, sürətli xüsusiyyətini vurğulayan çoxfunksiyalı bir sözdür.