Paytaxt sözü farsca mənşəlidir və dövlətin, ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni həyatının mərkəzi olan, hökumət və əsas dövlət orqanlarının yerləşdiyi əsas şəhəri bildirir. Bu mənada, paytaxt həm inzibati, həm də simvolik əhəmiyyətə malikdir. İnzibati əhəmiyyəti dövlət idarələrinin, parlamentin, hökumətin və digər əsas qurumların burada yerləşməsindən irəli gəlir. Simvolik əhəmiyyəti isə ölkənin birliyini, milli kimliyini və suverenliyini təmsil etməsindən qaynaqlanır. Paytaxt şəhərinin seçilməsi tarixi, coğrafi, iqtisadi və siyasi amillərdən asılı olaraq müxtəlif meyarlara əsasən həyata keçirilir.
Tarix boyu paytaxtların yerləri dəyişə bilər. Bu dəyişikliklər siyasi hadisələrlə, iqtisadi inkişafla və ya digər amillərlə əlaqəli ola bilər. Məsələn, bir dövlətin paytaxtı əhalisinin artması, iqtisadi inkişafın digər regionlara doğru yönəlməsi, və ya hər hansı bir təbii fəlakət nəticəsində dəyişdirilə bilər. Həmçinin, yeni dövlətlərin yaranması ilə yeni paytaxtlar da seçilir.
Paytaxt sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar daşıya bilər. Məsələn, "Bakı Azərbaycanın paytaxtıdır" cümləsində Bakı şəhərinin Azərbaycan dövlətinin baş şəhəri olduğunu, ümumi mənada isə dövlətin əsas siyasi mərkəzini bildirir. "O, paytaxtın mədəni həyatında fəal iştirak edir" cümləsində isə paytaxtın mədəniyyət mərkəzi olmasını vurğulayır. Yəni, sözün mənası kontekstdən asılı olaraq genişlənə və dərinləşə bilər.
Qısacası, paytaxt sözü sadəcə bir şəhərin adını deyil, həm də həmin şəhərin dövlət üçün daşıdığı siyasi, iqtisadi, mədəni və simvolik əhəmiyyətini əks etdirir.