Pərişanlıq sözü Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edən bir termindir. Lüğətlərdə əsasən "dağınıqlıq, qatmaqarışıqlıq, nizamsızlıq" kimi tərif olunsa da, bu, sözün tam mənasını əks etdirmir. Pərişanlıq, sadəcə fiziki bir dağınıqlıqdan daha çox, həm də ruhsal və mənəvi bir vəziyyəti, iç dünyanın qarışıqlığını, həyəcan və narahatlığı ifadə edir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "pərişan" sözü farsca köklərə malikdir. "Pəri" (peri) və "şan" (şan, şöhrət, quruluş) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Əsl mənası "şahzadənin və ya perinin pərən-pərən düşmüş, dağılmış vəziyyəti" kimi izah edilə bilər. Bu məna, həm maddi, həm də mənəvi bir dağıntını, bir quruluşun pozulmasını ifadə edir.
Beləliklə, pərişanlıq sözünün mənası genişləndirilərək belə ifadə oluna bilər: Fiziki və ya mənəvi bir dağınıqlıq, qarışıqlıq, nizamsızlıq halı; ruhsal sarsıntı, narahatlıq, həyəcan, dəlilik və ya dəliliyə yaxın bir vəziyyət. Bu vəziyyət, əşyaların dağınıqlığı ilə yanaşı, düşüncələrin, duyğuların, həyatın qarışıqlığı, yolunu itirmə, dərin bir qeyri-müəyyənlik hissi kimi də özünü göstərə bilər.
Cümlə içərisində istifadəsinə misallar:
- Oda pərişanlıq hökm sürürdü: hər yerə paltarlar, kitablar səpələnmişdi.
- Müharibədən sonra keçirdiyi pərişanlıq uzun illər onu əzab vermişdi.
- Sevgilisini itirməyin yaratdığı pərişanlıq onu dərin bir depressiyaya sürükləmişdi.
- Sualına cavab tapmaması onu pərişanlığa salmışdı.
- Qarışıq düşüncələr, pərişanlıq hissi onu bürümüşdü.
Göstərilən misallardan da göründüyü kimi, "pərişanlıq" sözü həm maddi, həm də mənəvi bir vəziyyəti təsvir etmək üçün işlədilə bilər. Ancaq mənasının dərinliyi və çoxcəhətliliyi nəzərə alınmalıdır.