Pərtləşmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "pərt olmaq"dan daha geniş və çoxcəhətlidir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün əhatə etdiyi duyğu və vəziyyətlərin tamlığını əks etdirmir. Pərtləşmək, bir hadisə, söz, və ya hərəkət nəticəsində baş verən mənfi emosional vəziyyətin ifadəsidir. Bu, sadəcə məyusluqdan daha çox, dərin bir sarsıntı, ruhi bir sarsıntı, iç dünyanın pozulması deməkdir. Həm də fiziki reaksiyaları əhatə edir; "qanı qaralmaq" ifadəsi bu mənada əhəmiyyətlidir. Bədənin fiziki reaksiyalarını da əhatə edən bu duyğu, dərin bir şok və ya təəccüb hissi ilə müşayiət oluna bilər.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "pərt" sözünün kökü dərin bir narahatlıq vəziyyətini ifadə edir. "Pərt olmaq" ifadəsi özündə qüvvə itirməyi, ruh düşkünlüyünü, hətta qorxu və çaşqınlığı ehtiva edir. Ona görə də "pərtləşmək", "pərt olmaq"dan daha güclü və dramatik bir təsiri ifadə edir. Sadəcə "məyus olmaq" kimi səthi bir hissdən daha çox, iç dünyanın dərin bir yarasını, ruhsal bir zədəni ifadə edir.
Cümlələr içində istifadəsinə misallar göstərək:
- Qəfil gələn xəbərdən pərtləşdi, ayaqları altından yer sarsıldı.
- Sevgilisi ilə ayrıldıqdan sonra uzun müddət pərtləşmiş halda qaldı.
- İmtahandan uğursuzluqla çıxdığı üçün çox pərtləşdi, üzü solğunlaşdı, qanı qaralmışdı.
- Bu ağır itkidən pərtləşmişdi, heç nəyə maraq göstərmirdi.
Gördüyümüz kimi, "pərtləşmək" fəaliyyətsiz bir halın ifadəsidir və yalnız mənfi bir kontekstdə işlənir. Bu sözün sinonimləri "sarsılmaq", "dəhşətə gəlmək", "sınıq olmaq", "tutulmaq" kimi ifadələr ola bilər, lakin bunların heç biri "pərtləşmək"in ifadə etdiyi mənfi duyğuların tam dərinliyini və genişliyini əks etdirmir.