Pilik sözü Azərbaycan dilində əsasən ocaq, tonqal və ya digər yanar materialları alovlandırmaq üçün istifadə edilən, neft hopdurulmuş bir növ alışqan kimi təyin olunur. Lüğətlərdəki qısa izahı bu mənanı əhatə etsə də, daha geniş və dəqiq bir izah vermək mümkündür.
Tarixi kontekstdə pilik, xüsusilə neft hasilatının və istifadəsinin geniş yayıldığı ərazilərdə, əlverişli və effektiv bir alışqan olaraq rol oynayıb. Neftin, pamuk, kətan və ya digər lifli materiallara hopdurulması ilə əldə edilən pilik, ağırlıq, ölçü və neftin hopdurulma dərəcəsinə görə müxtəlif formalarda ola bilirdi. Daha iri parçalardan ocaqları yandırmaq üçün, daha kiçiklərdən isə fənər, məşal və ya kiçik ocaqları alovlandırmaq üçün istifadə olunardı.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "pilik" sözünün kökü aydın olmasa da, "pıl" (tüklü, yunlu material) və ya "pılıq" (toplanmış, yığılmış şey) kimi sözlərlə əlaqələndirilə bilər. Bu, neftin hopdurulduğu lifli materialın xüsusiyyətinə işarə edir. Belə ki, neft hopdurulmuş bu lifli material toplu halda, yığılmış vəziyyətdə saxlanılırdı. Lakin bu yalnız bir fərziyyədir və daha dərin linqvistik tədqiqatlar tələb olunur.
Cümlə içində istifadəsi nümunələrinə baxaq:
- "Babam ocağı alovlandırmaq üçün piliklərdən istifadə edərdi."
- "Qış gecələrində evləri isitmək üçün pilikli tonqallar qalayırdılar."
- "Pilik qoymadan ocaq alovlanmadı."
Beləliklə, "pilik" sözünün mənası sadəcə "neft hopdurulmuş alışqan" deyil, həm də tarixi, mədəni və coğrafi kontekstlə sıx bağlı bir termindir. Bu sözün istifadəsi, neftin tarixi və əhəmiyyətini əks etdirən, Azərbaycanın mədəni mirasının bir hissəsi olaraq qalır.