Pişraz sözü Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "tezyetişən", "tezdəyən" mənasında izah olunur və farsca "پیسرست" (pişrəst) sözündən götürülmüşdür. Lakin bu izah kifayət qədər geniş deyil və sözün semantik çalarlarını tam əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş izah aşağıdakı kimidir:
Pişraz (fars. pişrəst): Əsasən meyvələr üçün işlənən bir sifət olub, "vaxtından əvvəl yetişən", "tez yetişən", "erkən yetişən" mənalarını verir. Sadəcə "tez yetişən" deyilməsi, meyvənin yetişmə sürətinin təbii prosesdən daha sürətli olduğunu tam olaraq ifadə etmir. Pişraz meyvələr, normal yetişmə müddətindən daha qısa müddətdə yetişir və bu, bəzən keyfiyyətdə azalmaya səbəb ola bilər. Belə ki, tez yetişən meyvələr tam olaraq şəkər və dad baxımından zəngin olmaya bilər.
Sözün işlənmə nümunələri:
- Pişraz üzüm: Vaxtından əvvəl, adətən yay aylarının əvvəllərində yetişən üzüm növü.
- Pişraz tut: Normal yetişmə müddətindən əvvəl yetişmiş tut meyvəsi. Bu, həmçinin tutun tam olaraq yetişməmiş, dadı tam formalaşmamış olduğunu da bildirə bilər.
- "Bağdakı pişraz almaların dadı bir qədər turş idi." - Bu cümlədə "pişraz" sözü almanın yetkinləşməmiş, dadı tam olaraq formalaşmamış olduğunu göstərir.
- "Bu ilin pişraz xiyarları bazarlarda tez satıldı." - Bu cümlə isə, tez yetişən xiyarların bazar tələbatını daha tez ödəməsini vurğulayır.
Yekun olaraq, "pişraz" sözü sadəcə "tez yetişən" mənasını verməklə kifayətlənməməli, "vaxtından əvvəl yetişən", "erkən yetişən" və yetişmənin sürətinin keyfiyyətə təsirini də nəzərə alan daha geniş bir şəkildə izah edilməlidir. Bu, sözün düzgün anlaşılmasını və məna çalarlarının daha aydın şəkildə ifadə olunmasını təmin edəcəkdir.