Tezdəyən (sıfat): Bu söz, əsasən, meyvə və tərəvəzlərin tez yetişməsini, yetkinliyə tez çatmasını bildirir. Lüğətlərdəki "tezyetişən", "pişraz" kimi sinonimlər daha ümumi xarakter daşıyır və müxtəlif sahələrə aid ola bilər. "Tezdəyən" isə daha çox kənd təsərrüfatı məhsullarına, xüsusilə də meyvələrə aid spesifik bir ifadədir. "Pişraz" sözü ilə müqayisədə "tezdəyən" sözü daha çox yetişmə sürətinə diqqət çəkir, "pişraz" isə yetişmiş və ya yetişməyə hazır vəziyyəti daha önə çıxarır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "tez" sözünün "sürətli", "sürətlə" mənasını daşıdığını və "dəyən" sözünün isə "yetişən", "olğunlaşan" mənasında işlənən bir kökdən gəldiyini görərik. Beləliklə, "tezdəyən" sözü morfoloji baxımdan "tez yetişən" mənasını verir. Lakin bu, sadəcə leksik təhlildən əldə edilən bir məna deyil. Sözün işlənmə sahəsi onun mənasını daha da dəqiqləşdirir.
Misal olaraq, verilən cümlədəki "tezdəyən üzümlər" ifadəsi üzümlərin tez yetişməsini, normaldan əvvəl olğunlaşmasını ifadə edir. Bu, həm də üzümlərin tez yetişməsinin müsbət və ya mənfi bir xüsusiyyət olaraq qəbul edilməsini cümlənin kontekstindən asılı olaraq müəyyən edir. Məsələn, "Tənəklərdə qoralar ətə-cana dolur, tezdəyən üzümlər xal salırdı" cümləsində tezdəyən üzümlərin bol məhsul verdiyini və bu məhsulun keyfiyyətinə müsbət təsir etdiyini anlaya bilərik.
Fərqli cümlələrdə "tezdəyən" sözünün işlənməsi:
- Bu il bağda tezdəyən almalar bol məhsul verdi.
- Tezdəyən xiyarlar çox sulu və dadlı idi.
- Quraqlığa baxmayaraq, tezdəyən pomidorlar yetişdi.
- Tezdəyən sortlar əkinçilikdə daha çox üstünlük təşkil edir.
Yuxarıdakı nümunələr göstərir ki, "tezdəyən" sözü əsasən bitki məhsullarına aid olsa da, müxtəlif növ bitkilər üçün işlənə bilər və həmişə müsbət kontekstdə işlənməyə bilər (məsələn, tez yetişən, lakin keyfiyyətsiz məhsul).