Piyalə (fars. پیاله - piyāle) — Ağzı geniş, dibi dar, ümumiyyətlə kiçik həcmli içki qabı; qədəh. Əsasən şərab, çay və ya digər içkilərin içilməsi üçün istifadə olunur. Materialı müxtəlif ola bilər: şüşə, gil, metal, ağac və s. Şəkl dəyişikliyi olsa da, əsas xüsusiyyəti ağzının dibindən geniş olmasıdır. Piyalənin ölçüsü və forması müxtəlif ola bilər, lakin ümumiyyətlə əl ilə tutmaq üçün kifayət qədər kiçik və rahatdır.
Sözün mənşəyi Fars dilinə gedib çıxır. Farsca "piyāle" sözü "içki qabı" mənasını verir. Azərbaycan dilinə fars dilindən keçmişdir və əsrlər boyu məişətdə geniş istifadə olunmuş, ədəbiyyatımızda, xalq yaradıcılığımızda və gündəlik danışıqda yer almışdır.
Piyalə sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn:
- "Su piyaləsi" – su içmək üçün istifadə olunan piyalə.
- "Çay piyaləsi" – çay içmək üçün istifadə olunan piyalə.
- "Şərab piyaləsi" – şərab içmək üçün istifadə olunan piyalə (adətən daha zərif və bədii dizaynlı olur).
- "O, bir piyalə çay içdi." – bu cümlə içkinin miqdarını və içki qabını göstərir.
- "Piyaləni doldur." – bu əmr cümləsi piyalə ilə əlaqəli bir hərəkəti bildirir.
- "Şair, piyalə əlində, şeir oxuyurdu." – bu cümlə piyalənin məcazi mənada, yəni şairin içki içərək ilham aldığını göstərir.
Göstərilən nümunələrdə olduğu kimi, piyalə sözü həm konkret, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilər. Konkret mənada o, içki qabını ifadə edir, məcazi mənada isə əyləncə, şənlik və ya içki içmə əməli ilə bağlı mənaları ifadə edə bilər.