Plazma [yun. plasma] — biologiya terminidir və qanın maye hissəsini təmsil edir. Daha dəqiq desək, plazma qanın hüceyrəvi elementlərindən (eritrositlər, leykositlər və trombositlər) təmizlənmiş, əsasən sudan, zülallardan, elektrolitlər, qazlar, hormonlar, fermentlər və müxtəlif digər maddələrdən ibarət bir mayedir. Qanın ümumi həcmindən təxminən 55%-ni təşkil edir.
Plazmanın əsas komponentlərini daha ətraflı nəzərdən keçirək: Su, plazmanın 90%-dən çoxunu təşkil edərək, maddələrin daşınması üçün mühüm rol oynayır. Zülallar isə plazmanın qalınlığını və osmotik təzyiqini tənzimləyir, immunitet sistemində iştirak edir (immunoqlobulinlər və ya antikorlar) və qan laxtalanmasında rol oynayır (fibrinogen). Elektrolitlər (natrium, kalium, kalsium, xlorid və bikarbonat) osmotik təzyiqin saxlanılmasında, turşu-qələvi balansının tənzimlənməsində və sinir və əzələ funksiyalarının təmin edilməsində vacibdir.
Plazmada həmçinin qazlar (oksigen və karbon dioksid), hormonlar (məsələn, insulin və kortizol), fermentlər, vitaminlər, həmçinin müxtəlif tullantı məhsulları və qida maddələri mövcuddur. Bu maddələr orqanizm daxilində bir yerdən başqa yerə daşınır və müxtəlif fizioloji proseslərdə iştirak edir. Plazmanın tərkibi və xassələri sağlamlıq vəziyyətinin göstəricisi kimi istifadə oluna bilər və müxtəlif xəstəliklərin diaqnostikasında əhəmiyyətli rola malikdir.
Plazma, transfuzion terapiyada istifadə olunan vacib bir komponentdir. Plazma donoru, qanın digər komponentlərindən ayrılıb, yalnız plazmanın verilməsini təmin edir. Bu, çoxsaylı xəstəliklərin müalicəsində, xüsusilə qan itkisinin ödənilməsində və immunitetin gücləndirilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Cümlə nümunələri:
Qan plazması qanın maye hissəsidir.
Plazmanın tərkibinin analizi xəstəliyin diaqnozunun qoyulmasına kömək edir.
Qan köçürmə zamanı plazma istifadə edilə bilər.
Plazma zülalları qanın qalınlığının tənzimlənməsində mühüm rol oynayır.