Protez [yun. prothese – əlavə etmək, birləşdirmək] Bədənin itmiş və ya zədələnmiş bir hissəsini əvəz etmək üçün hazırlanmış süni əvəzedici üzvdür. Bu, itirilmiş funksiyanı qismən və ya tamamilə bərpa etmək, həmçinin estetik görünüşü yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Protezlər müxtəlif materiallardan (məsələn, plastik, metal, karbon lifi, silikon və s.) hazırlanır və tibbi texnologiyanın inkişafı ilə daha da təkmilləşir, daha funksional və estetik olur.
Protezlərin növləri itirilmiş bədən hissəsinin növündən asılı olaraq müxtəlifdir. Əl, ayaq, barmaq, qulaq, burun, diş və s. kimi bədən üzvlərinin protezləri mövcuddur. Funksional protezlər əsasən itirilmiş funksiyanı bərpa etməyə yönəlib (məsələn, protez əl əşyaları tutmağa imkan verir). Estetik protezlər isə əsasən görünüşü yaxşılaşdırmaq üçündür (məsələn, protez burun). Bəzi protezlər həm funksional, həm də estetik funksiyaları yerinə yetirir.
Protezlərin hazırlanması mürəkkəb bir prosesdir və xüsusi təlim keçmiş protezistlər tərəfindən həyata keçirilir. Bu proses, bədən hissəsinin dəqiq ölçülməsi, forma və ölçüsünün müəyyən edilməsi, materialın seçilməsi və protezin fərdi olaraq hazırlanmasını əhatə edir. Protezin düzgün oturması və rahatlığı üçün bir çox faktor nəzərə alınır, protezin istifadəsi üçün xüsusi təlimlər də verilir.
Terminin etimologiyasına diqqət yetirərkən, “protez” sözünün yunanca “prothesis” sözündən götürüldüyü və “əlavə etmək”, “qarışdırmaq”, “qarışdıraraq əlavə etmək” mənalarını ifadə etdiyi aydın olur. Bu, protezin əsas funksiyasını – itirilmiş bir hissəni bədənə “əlavə etmək” mənasını tamamilə əks etdirir.
Misallar:
- Ayağının ampütasiyası nəticəsində o, protez ayaqdan istifadə etməli oldu.
- Müasir protezlər çox funksional və estetik cəhətdən cəlbedicidir.
- Protezist yeni protezini xəstənin bədəninə uyğunlaşdırmaq üçün çox çalışdı.