Psixoz [yun. ψύχωσις (psychosis) – ruhi xəstəlik]: Psixoz, şüurun dərin pozulması ilə səciyyələnən ağır bir ruhi xəstəlikdir. Bu pozulma, reallığı qavramaq, düşünmək, duyğu və davranışlarda əhəmiyyətli dərəcədə dəyişikliklərə səbəb olur. Psixozlar müxtəlif səbəblərdən, o cümlədən genetik meyllilik, beyin zədələnməsi, infeksiyalar, stress və ya kimyəvi maddələrin təsiri nəticəsində baş verə bilər.
Psixozun əsas xüsusiyyətləri arasında halüsinasiyalar (var olmayan şeyləri görmək, eşitmək və ya hiss etmək), vəhim (gerçəkliyə uyğun olmayan, əsassız şübhələr və qorxular), çətin düşünmə (fikirlərin qarışıqlığı, məntiqli düşünmənin pozulması), çətin nitq (fikirləri ifadə etməkdə çətinlik çəkmək), emosional pozğunluqlar (uyğunsuz və ya həddindən artıq emosional reaksiyalar) və davranış pozuntuları (qeyri-adi və ya əlçatmaz davranışlar) yer alır. Bu simptomların şiddəti və təzahür forması fərqli ola bilər və xəstədən xəstəyə dəyişir.
Psixozun müxtəlif formaları mövcuddur, məsələn, şizofreniya, bipolyar pozğunluğun psixoz epizodları, böyük depressiyanın psixoz epizodları, postpartum psixoz və maddə ilə əlaqəli psixozlar. Hər bir psixoz növü özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir və müalicəsi fərqli yanaşmalar tələb edir.
Psixoz diaqnozu, psixoloji müayinələr, fiziki müayinələr və laborator müayinələr əsasında qoyulur. Müalicə üsulları arasında psixoterapiya, dərman müalicəsi (antipsixotik dərmanlar) və sosial reabilitasiya yer alır. Vaxtında və düzgün müalicə, psixoz xəstələrinin həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər və onların cəmiyyətə inteqrasiyasına kömək edə bilər.
Qeyd etmək vacibdir ki, psixoz yalnız bir ruhi xəstəlik deyil, bir sıra simptomların kompleksidir. Bu səbəbdən, psixozun müəyyən edilməsi və müalicəsi mütəxəssis psixoloq və ya psixiatr tərəfindən həyata keçirilməlidir. Həmçinin, psixoz xəstələrini anlamaq və onlara dəstək olmaq çox vacibdir.