Rahatsızlıq sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "narahatlıq", "əsəbilik", "qüsur", "xəstəlik əlaməti" kimi mənalarda işlənən bir termindir. Lüğətlərdəki "bax narahatlıq" ifadəsi qısaldılmış və yetərincə dəqiq olmayan bir izahdır. Daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah etmək üçün sözün mənşəyinə, işlənmə formasına və kontekstə əsaslanaraq fərqli aspektlərini nəzərə almaq lazımdır.
Mənşəcə: Söz fars dilindən gəlmədir. "Rahat" (rahat, sakit, dinc) və "-sızlıq" (məhrumiyyət, yoxluq) şəkilçilərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Bu, sözün əsas mənasının "rahatlığın olmaması", yəni narahatlıq, sakitsizlik olduğunu göstərir.
Məna çalarları: Rahatsızlıq sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilir:
- Fiziki rahatsızlıq: Bədəndəki ağrı, sızı, narahatlıq hissi. Məsələn: "Baş ağrısı onu böyük bir rahatsızlığa salmışdı."
- Psixoloji rahatsızlıq: Qorxu, narahatlıq, əsəbilik, həyəcan, qayğı kimi duyğular. Məsələn: "İmtahan öncəsi narahatlığı, içindəki rahatsızlığı gizlədə bilmirdi."
- Mənəvi rahatsızlıq: Vicdan əzabı, psixoloji narahatlıq, ruhi sıxıntı. Məsələn: "Əməlinin səbəb olduğu mənəvi rahatsızlıq onu yedi-yeyirdi."
- Sosioloji rahatsızlıq: Cəmiyyətdəki qeyri-sabitlik, narahatlıq, iğtişaş. Məsələn: "Ölkədəki siyasi rahatsızlıqlar xalqı narahat edirdi."
- Qüsur, problem: Bir şeydəki çatışmazlıq, əskiklik. Məsələn: "Evə gələn qonaqlardan biri də rahatsızlığa səbəb olan qonaq idi."
Cümlədə işlənməsi: Nümunə cümlələrdə göründüyü kimi, "rahatsızlıq" sözü həm fiziki, həm də psixoloji vəziyyətləri ifadə etmək üçün işlənə bilər. S.S. Axundovun nümunəsindəki kimi, "rahatsızlıq" daha çox dözülməz bir vəziyyəti, ağır bir narahatlığı ifadə edir. Firidunun daxili narahatlığını ifadə edən "bir rahatsızlıq duyan" ifadəsi daha yumşaq bir məna daşıyır.
Nəticə olaraq, "rahatsızlıq" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir, lakin ümumiyyətlə, rahatlığın olmaması, narahatlıq və əsəbilik hisslərini ifadə edir. Sadəcə "narahatlıq" kimi tərcümə etmək sözün bütün məna çalarlarını əhatə etmir.