Saniyəölçən (rus. секундомерdən) – zamanı, xüsusilə qısa müddətli fasilələri, saniyənin onda birinə qədər dəqiqliklə ölçən cihaz. Mekaniki, elektron və ya rəqəmsal ola bilər. Mekaniki saniyəölçənlər mexaniki saat mexanizmlərinə əsaslanır və adətən bir düymə ilə işə salınır və dayandırılır. Elektron və rəqəmsal saniyəölçənlər daha dəqiq ölçmələr təmin edir və əlavə funksiyalara, məsələn, bir neçə zamanı eyni anda ölçməyə və ya ölçmə nəticələrini yadda saxlamağa malik ola bilər.
Saniyəölçənin əsas funksiyası zamanı ölçmək olsa da, onun tətbiq sahələri çox genişdir. Elm, idman, sənaye və gündəlik həyatda geniş istifadə olunur. Məsələn, idmanda yarışların vaxtını dəqiq ölçmək üçün, laboratoriyalarda reaksiya sürətlərini ölçmək üçün, sənayedə istehsal proseslərini monitorinq etmək üçün, həmçinin gündəlik həyatda, məsələn, yemək bişirərkən və ya hər hansı bir prosesin müddətini ölçmək üçün istifadə olunur.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “saniyə” sözünün farsca “ثانیه” (saniyə) sözündən, “ölçən” sözünün isə türk dilinin zəngin leksikasından götürülmüş bir söz olduğunu görürük. Beləliklə, "saniyəölçən" sözü saniyəni ölçən cihazı ifadə edir. “ölçən” sözü burada sifət funksiyasında işlənir və "saniyə" sözünü təyin edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Yüz metrlik qaçışın vaxtı saniyəölçənlə dəqiq ölçüldü.
- Kimya laboratoriyasında reaksiyanın sürəti saniyəölçən vasitəsilə müəyyən edildi.
- İdmançının startdan finişa qədər olan vaxtı saniyəölçənin köməyilə hesablandı.
- Mətbəxdəki saniyəölçən yeməyin bişmə müddətini izləməyə kömək edir.