Sarıyanız sifəti, əsasən, üzünün və saçlarının sarımtıl rəngdə olmasını ifadə edir. Lüğətlərdə "sarıbəniz" və "sarışın" sinonimləri ilə göstərilsə də, bu sözlərin arasında incə məna fərqləri mövcuddur. "Sarıyanız", "sarıbəniz"dən daha az intensiv bir sarı rəng tonunu ifadə edə bilər. Yəni, "sarıyanız" bir az daha solğun, sarımtıl bir tona işarə edərkən, "sarıbəniz" daha parlaq, daha nəzərə çarpan bir sarı rəngi ifadə edə bilər. "Sarışın" isə əsasən saç rəngi üçün işlənir və "sarıyanız" və "sarıbəniz"dən daha çox, açıq sarı və ya qızılı sarı saçları ifadə edir. Bu üç söz də bir-birinin sinonimi kimi işlənə bilsə də, kontekstə əsasən onların arasında incə məna fərqləri ortaya çıxır.
Etimoloji baxımdan, "sarıyanız" sözü "sarı" (rəng adı) və "-yanız" (mənsubiyyət bildirən əlavə) morfemlərindən əmələ gəlmişdir. "-yanız" əlavəsi, "üzünün rəngi" mənasını bildirən bir əlavə kimi işlənir. Beləliklə, "sarıyanız" sözü "sarı üzlü" mənasını da verir. Ancaq yalnız üz rəngini deyil, həmçinin saç rəngini də əhatə edə bilər.
Misal cümlələr:
Feldşer yanındakı sarıyağız kök oğlana göz vurdu. (Bu cümlədə "sarıyağız" sözü istifadə olunmuşdur ki, bu söz də üzünün və ya saçlarının sarımtıl rəngdə olduğunu bildirir, lakin "sarıyanız"dan daha az formal və daha qeyri-rəsmi bir tərzdə işlənir.)
Sarıyanız qız gözlərini qısqacıb təbəssüm etdi. (Bu cümlədə "sarıyanız" sözü qızın üz və saç rəngini ifadə edir.)
O, sarıyanız, lakin gözləri qara idi. (Bu cümlə "sarıyanız"ın yalnız saç və üz rənginə aid olmasını deyil, bütövlükdə görünüşə aid olduğunu göstərir.)
Gördüyümüz kimi, "sarıyanız" sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalarda işlənə bilər, ancaq əsas mənası sarımtıl üz və saç rəngini ifadə etməsidir.