Semantika [yun. semantikos – anladan] dilçiliyin bir bölməsi olub, dil vahidlərinin (söz, ifadə, cümlə, mətn) mənalarının öyrənilməsi ilə məşğul olur. Bu, sadəcə sözlərin lüğəvi mənalarının siyahılaşdırılması deyil, həmçinin bu mənaların necə formalaşdığını, necə dəyişdiyini, bir-biri ilə necə əlaqəli olduğunu və müxtəlif kontekstlərdə necə fərqli şəkildə ifadə olunduğunu araşdırır.
Semantikanın əsas araşdırma obyektləri bunlardır:
- Lüğəvi məna (denotasiya): Sözün əsas, ümumi qəbul edilmiş mənasıdır. Məsələn, "masa" sözünün lüğəvi mənası "oturmaq, yazı yazmaq üçün istifadə edilən dörd ayaqlı mebel əşyası"dır.
- Emosional məna (konnotasiya): Sözün lüğəvi mənasına əlavə olaraq, həmin sözün yaratdığı emosional və ya ideoloji çağrışım. Məsələn, "ev" sözünün konnotasiyası istilik, rahatlıq, təhlükəsizlik kimi hissləri ifadə edir.
- Məna münasibətləri: Sinonimiya (mənaları oxşar sözlər), antonimiya (mənaları əks olan sözlər), hiponimiya (ümumi anlayışın alt anlayışları ilə əlaqəsi), hiperonimiya (alt anlayışın ümumi anlayışla əlaqəsi) və s. kimi məna münasibətləri semantikanın əsas tədqiqat mövzularından biridir.
- Məna dəyişikliyi: Sözlərin mənalarının zaman keçdikcə necə dəyişdiyini, yeni mənaların necə yarandığını və köhnə mənaların necə itirildiyini araşdırır. Məsələn, "şirin" sözünün həm dad, həm də xasiyyət üçün istifadə olunması zamanla inkişaf etmiş bir məna dəyişikliyidir.
- Mənanın kontekstdən asılılığı: Bir sözün mənası, istifadə olunduğu kontekstdən (cümlə, mətn) asılı olaraq dəyişə bilər. Məsələn, "işıq" sözü həm fiziki işıq, həm də "ağıllı, parlaq" mənasında istifadə oluna bilər.
Semasiologiya isə semantikanın daha geniş bir sahəsini təmsil edərək, əsasən dil sistemindəki mənaların mənşəyini, inkişafını və quruluşunu tədqiq edir. Yəni semantika daha çox konkret dil vahidlərinin mənası ilə maraqlanırsa, semasiologiya mənaların ümumi prinsipləri və onların dil sistemindəki yeri ilə maraqlanır.