Sementləyici sözü inşaat və materialşünaslıq sahələrində geniş istifadə olunan bir termindir. Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərindəki "sement çəkmək üçün, sementləməyə məxsus" tərifi qısadır və sözün bütün mənalarını əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq tərif belə verilməlidir:
Sementləyici (is. tex.): Müxtəlif hissəcikləri (məsələn, qum, çınqıl, əhəng daşı) bir-birinə yapışdıraraq möhkəm bir kütlə əmələ gətirən, bərkimə qabiliyyətinə malik maddə və ya proses. Bu maddə əsasən sementdən ibarət ola bilər, ancaq digər bağlayıcı materiallar (məsələn, əhəng, gips, polimerlər) da sementləyici funksiyasını yerinə yetirə bilər. Söz "sementləmə" feilindən törəmişdir və bu prosesi həyata keçirən və ya buna aid olan hər şeyi bildirir.
Məna nüansları və nümunələr:
1. Maddə kimi: "Betonun əsas sementləyicisi portland sementidir." burada "sementləyici" betonun möhkəmliyini təmin edən əsas komponent kimi istifadə olunur.
2. Proses kimi: "Sementləyici xassələri olan materialın seçimi tikinti işlərinin keyfiyyətinə təsir edir." burada "sementləyici" maddənin yapışdırıcı qabiliyyətini ifadə edir.
3. Xassə kimi: "Bu yapışqan yüksək sementləyici qabiliyyətə malikdir." burada "sementləyici" bir xassə kimi, maddənin əsas funksiyasını vurğulayır.
4. Sementləyici aqreqat: Bu termin, sementlə birlikdə istifadə edilən, sementləyici xassələrə malik olmayan, lakin qarışığa möhkəmlik və digər xüsusiyyətlər verən materialları (məsələn, əhəng daşı, qum, çınqıl) ifadə edir. Lüğətdə bu ifadənin izahı qeyri-dəqiqdir. Daha dəqiq tərif "sementlə birlikdə istifadə olunan və betonun möhkəmliyinə töhfə verən inert doldurucu materiallar" olmalıdır.
Etimalogiyası: Söz "sement" kökünə "-ləyici" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "-ləyici" əlavəsi, hər hansı bir prosesi həyata keçirən və ya ona aid olan şeyi bildirir.